مصباح الشريعة ؛ ص123
الباب الثامن و الخمسون في السواك‏
قَالَ الصَّادِقُ ع‏ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص:
السِّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ وَ جَعَلَهَا مِنَ السُّنَنِ الْمُؤَكَّدَةِ وَ فِيهَا مَنَافِعُ لِلظَّاهِرِ وَ الْبَاطِنِ مَا لَا يُحْصَى لِمَنْ عَقَلَ فَكَمَا تُزِيلُ التَّلَوُّثَ مِنْ أَسْنَانِكَ مِنْ مَأْكَلِكَ وَ مَطْعَمِكَ بِالسِّوَاكِ
كَذَلِكَ فَأَزِلْ نَجَاسَةَ ذُنُوبِكَ بِالتَّضَرُّعِ وَ الْخُشُوعِ وَ التَّهَجُّدِ وَ الِاسْتِغْفَارِ بِالْأَسْحَارِ
وَ طَهِّرْ ظَاهِرَكَ مِنَ النَّجَاسَاتِ وَ بَاطِنَكَ مِنْ كُدُورَاتِ الْمُخَالَفَاتِ وَ رُكُوبِ الْمَنَاهِي كُلِّهَا خَالِصاً لِلَّهِ
فَإِنَّ النَّبِيَّ ص أَرَادَ بِاسْتِعْمَالِهَا مَثَلًا لِأَهْلِ التَّنَبُّهِ وَ الْيَقَظَةِ
وَ هُوَ أَنَّ السِّوَاكَ‏ نَبَاتٌ لَطِيفٌ نَظِيفٌ وَ غُصْنُ شَجَرٍ مُبَارَكٍ وَ الْأَسْنَانُ خَلْقٌ خَلَقَهُ اللَّهُ تَعَالَى فِي الْفَمِ آلَةً لِلْأَكْلِ وَ أَدَاةً لِلْمَضْغِ وَ سَبَباً لِاشْتِهَاءِ الطَّعَامِ وَ إِصْلَاحِ الْمَعِدَةِ وَ هِيَ جَوْهَرَةٌ صَافِيَةٌ تَتَلَوَّثُ بِصُحْبَةِ تَمْضِيغِ الطَّعَامِ وَ تَتَغَيَّرُ بِهَا رَائِحَةُ الْفَمِ وَ يَتَوَلَّدُ مِنْهَا الْفَسَادُ فِي الدِّمَاغِ
فَإِذَا اسْتَاكَ الْمُؤْمِنُ الْفَطِنُ بِالنَّبَاتِ اللَّطِيفِ وَ مَسَحَهَا عَلَى الْجَوْهَرَةِ الصَّافِيَةِ زَالَ عَنْهَا الْفَسَادُ وَ التَّغَيُّرُ وَ عَادَتْ إِلَى أَصْلِهَا
كَذَلِكَ خَلَقَ اللَّهُ الْقَلْبَ طَاهِراً صَافِياً وَ جَعَلَ غِذَاءَهُ الذِّكْرَ وَ الْفِكْرَ وَ الْهَيْبَةَ وَ التَّعْظِيمَ
وَ إِذَا شِيبَ الْقَلْبُ الصَّافِي بِتَغْذِيَتِهِ بِالْغَفْلَةِ وَ الْكَدَرِ صَقِّلْ بِمِصْقَلَةِ التَّوْبَةِ وَ نَظِّفْ بِمَاءِ الْإِنَابَةِ لِيَعُودَ عَلَى حَالَتِهِ الْأُولَى وَ جَوْهَرَتِهِ الْأَصْلِيَّةِ
قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى
إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ‏
قَالَ النَّبِيُّ ص
وَ عَلَيْكُمْ بِالسِّوَاكِ
فَإِنَّ النَّبِيَّ ص‏ أَمَرَ بِالسِّوَاكِ فِي ظَاهِرِ الْأَسْنَانِ
وَ أَرَادَ هَذَا الْمَعْنَى وَ الْمَثَلَ
وَ مَنْ أَنَاخَ تَفَكُّرَهُ عَلَى بَابِ عَتَبَةِ الْعِبْرَةِ فِي اسْتِخْرَاجِ مِثْلِ هَذِهِ الْأَمْثَالِ فِي الْأَصْلِ وَ الْفَرْعِ
فَتَحَ اللَّهُ لَهُ عُيُونَ الحِكْمَةِ وَ الْمَزِيدَ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِين‏.
حضرت صادق (ع) از حضرت رسول (ص) نقل مى‏ فرمايد كه:
مسواك‏ كردن تطهير دهان و خوشنودى پروردگار متعال است.
و خداوند آن را از آداب و سنت هاى مؤكد قرار داده است، و در آن منافع و فوائدي است براى ظاهر بدن و باطن انسان كه نزد شخص عاقل از شماره بيرون است.
پس چنان كه آلودگي هاى دندان هاى خود را به طعام و خوراك، به وسيله مسواك ازاله و پاك مى‏ كنى همين طور آلودگي هاى قلبت را به معاصى و خطاها به وسيله تضرع و زارى و خشوع و شب‌بيدارى و استغفار در آخر شب و طرف صبح، ازاله كن.
آرى تو را لازمست كه ظاهر بدن خود را هميشه از نجاسات و كثافات و قلبت را از تيرگي هاى معاصى و ظلمت خلاف تزكيه و تطهير كرده، و در اين عمل با نيت خالص و پاك قدم بردارى.
رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) در مورد اين سنت خواسته است براى افراد متنبه و متدين مثلى باشد تا به آن منوال عمل كنند، و آن اين است كه مسواك يكى از نباتات نظيف و لطيف بوده و شاخه اي است از درخت مبارك شيرين. و دندان ها را خداوند متعال در دهان انسان قرار داده است كه وسيله ی خوردن و آلت جويدن و سبب ميل و اشتهاء به طعام و اصلاح معده باشد. و دندان ها جوهر صاف و تميزى دارند كه در اثر جويدن طعام آلوده شده، و طعم و بوى دهان را تغيير داده، و فسادى در دماغ ايجاد مى‏ كند، و چون انسان با آن چوب لطيف دندان هاى صاف خود را مسواك كرد، آن تغير و فسادى كه عارض شده بود، بر طرف شده، و دندان ها و دهان انسان سالم مى‏ شود.
و مثل مسواك اين است كه خداوند متعال قلب انسان را پاك و صاف آفريده است و ذكر خدا و تفكر در صفات پروردگار متعال و توجه به هيبت و عظمت خدا را غذاى آن قرار داده است.
و چون اين قلب پاك در اثر غذاهاى غفلت و كدورت و جهالت تيره و آلوده گشت، لازم است آن را به وسيله توبه و توجه به خدا تطهير و صيقلى كرده، و به حالت اولى و جوهر اصلى خود برگردانيد.
خداوند متعال مى‏ فرمايد:
خدا توبه‏ كنندگان و آنان را كه خودشان را پاك و طاهر مى‏ كنند دوست مى‏ دارد.
و رسول اكرم (ص) فرمود:
توصيه مى‏ كنم شماها را به مسواك كردن.
پس رسول خدا (ص) مردم را امر كرده است از لحاظ ظاهر به مسواك و پاك كردن دندان ها،
و با اين مثل اشاره فرموده است به تطهير و تزكيه قلوب از تيرگي هاى غفلت و جهالت.
هر گاه كسى در نظاير اين امثال و آداب ظاهرى به دقت تدبر و تفكر كرده، و از لطايف و جزئيات و اشارات آنها آگاه باشد، خداوند متعال عيون حكمت و أبواب معرفت را به قلب او باز كرده، و بيش از آنچه انتظار دارد در مورد لطف و فضل پروردگار متعال قرار مى‏ گيرد، و خدا جزاى اعمال نيكوكاران را ضايع نمى‏ كند.