لَا … النَّاسُ إِلَّا شُحّاً
وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ
أحضرت الشح
فمنها ما اختارته و منها ما لم تختره
اشاره به اینکه :
وقتی نا آرام می شویم: تصمیم گیری برای اینکه چگونه خودمان را آرام کنیم تابع اختیار و اراده ماست .شحّ بر اراده و اختیار ما غلبه ندارد .
می توانیم برای دسترسی به آرامش به خواست شح توجه نکنیم یا توجه بکنیم .
إِذَا رَأَيْتَ شُحّاً مُطَاعاً … دَعْ أَمْرَ الْعَامَّةِ

عَلَيْكَ بِالصَّدَقَةِ تَنْجُ مِنْ دَنَاءَةِ الشُّحِّ
فَتَعَاهَدُوا عِبَادَ اللَّهِ نِعَمَهُ بِإِصْلَاحِكُمْ أَنْفُسَكُمْ تَزْدَادُوا يَقِيناً
لا يؤمن بالمعاد، من لا يتحرّج عن ظلم العباد.
عدم ایمان به معاد باعث می شود که برای تقدیرات ارزش قائل نشویم .
نداشتن شح [إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَرَّأَكَ مِنَ الشُّحِّ] از یقین انسان به وعده های الهی [مُحْتَسِبٌ بِذَلِكَ أَرْجُو مَا عِنْدَ اللَّهِ] خبر می دهد.
«ترجیح نور ولایت بر تمناهای هوای نفس»
یا: تمنا فدای تقدیر!
لذا بخیل نیستیم – حسود نیستیم!
قِيلَ : فَمَا الشُّحُّ ؟
قَالَ : أَنْ تَرَى مَا فِي يَدَيْكَ شَرَفاً وَ مَا أَنْفَقْتَهُ تَلَفاً
فَمَا الشُّحُّ ؟این بینش که [أَنْ تَرَى] : إِنَّ الْمَعْرُوفَ إِذَا أُسْدِيَ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ ضَاعَ  ! = وَ مَا أَنْفَقْتَهُ تَلَفاً !
بگو : هُوَ خَيْرٌ مِنِّي !!! زیرا : تعظيما لما في صلبه
نگو :   أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ !  بلکه :  وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ
تقابل بینش شیطان و مومن عاقل :
شیطان به هنگام ناآرامی گفت : أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ !
مومن عاقل به هنگام ناآرامی می گوید : هُوَ خَيْرٌ مِنِّي
وَ لَا يَكُونُ الْمُؤْمِنُ عَاقِلًا حَتَّى … لَا يَرَى أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي وَ أَتْقَى
[ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ! = من از او با ارزشتر هستم ! (قیاس)]
[مَا فِي يَدَيْكَ شَرَفاً  =  أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ! ]
[در مقام قیاس خود با عامل بیرونی برای خود ارزش قائل شوی و برای دیگران ارزش قائل نشوی !]
شُحّ نفس :
حالت قلبی [ارزشی برای دیگران قائل نیست] که با عدم قبول ولایت [المنع : مانع تربیتی !!!] بعنوان ابزار آرامش موجبات سلب امنیت و آرامش از دیگران می شود .
چرا  انسان نمی خواهد این مانع تربیتی[حالت شحّ] را بردارد [فلح] و در صدد اصلاح بر نمی آید ؟
چون حسود برای امیر المومنین (ع) و نور ولایتش و این بینش[تعظيما لما في صلبه] ارزشی قائل نیست؟
التَّارِكُونَ وَلَايَةَ عَلِيٍّ ع الْمُنْكِرُونَ لِفَضْلِهِ
[ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ ! = من از او با ارزشتر هستم ! (قیاس)]
الَّذِي كَانَ أَهْوَنُ شَيْ‏ءٍ عِنْدَهُمْ فِي دُنْيَاهُمْ [بی ارزشترین چیز برای حسود ربوبیت است!]
وَ كَانَ قَدْ آثَرَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ عَلَيْهِ هَوَاهُ مُدَّةَ الْحَيَاةِ
وَ مَا مِنْ أَحَدٍ عَظَّمَهَا [الدُّنْيَا= الشَّهَوَاتُ] فَقَرَّتْ عَيْنُهُ فِيهَا
عَظُمَتْ فِينَا الشَّهَوَاتُ
إِنَّهُ مَنْ عَظَّمَ دِينَهُ عَظَّمَ إِخْوَانَهُ
لذا برای هیچکس ارزش قائل نیست [طریق معبد برای همه باید تحقق پیدا کند = وَ أَكْرِمْ كُلَّ مَنْ وَجَدْتَهُ ….] و رعایت حقوق دیگران را نمی کند . حالتی که همه عالم را نزد انسان بی ارزش می کند حال آنکه خودش بی ارزش است .
انسان مبتلا به شح نه برای خدا ارزش قائل است : بطوریکه گفتند ان مع الله الها اخر
نه برای رسول خدا و نه …….. و نه برای دیگران [برای احدی ارزش قائل نیست ] .
وَ أَمَّا الْمُهْلِكَاتُ :
فَشُحٌّ مُطَاعٌ وَ هَوًى مُتَّبَعٌ وَ إِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ
حالتی که ازدو عامل منشا می گیرد : ضعف یقین – شکّ
عَلَى الشَّكِّ وَ قِلَّةِ الثِّقَةِ بِاللَّهِ مَبْنَى… الشُّحِّ .

كيف دفعكم قومكم عن هذا المقام و أنتم أحق به ؟
شَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ
وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ آخَرِينَ
اللَّهُمَّ قِنِي شُحَّ نَفْسِي
وَ أَيُّ شَيْ‏ءٍ أَشَدُّ مِنْ شُحِ‏ النَّفْسِ ؟
وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏
مَنْ أَيْقَنَ أَفْلَحَ .

مَنَّاعٍ [ولایت باطل = شحّ] لِلْخَيْرِ [ولایت علی (ع)]

راه ازدیاد یقین : برای تقدیرات ارزش قائل شدن
تعظيما لما في صلبه
إِنِّي أُحْسِنُ الْوُضُوءَ وَ أُقِيمُ الصَّلَاةَ وَ أُوتِي الزَّكَاةَ فِي وَقْتِهَا وَ أَقْرِي الضَّيْفَ
مَا لِجَهَنَّمَ عَلَيْكَ سَبِيلٌ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَرَّأَكَ مِنَ الشُّحِّ إِنْ كُنْتَ كَذَلِكَ
نگو :” [ أَنَا خَيْرٌ مِنْهُ !]” بلکه : “وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ “
[برای تقدیرات ارزش قائل شو و خود را از نعمت اصلاح و تربیت خداوند “ربوبیت” محروم نکن . (به اعتبار اینکه تقدیرات برای اصلاح و تربیت تو مقدر می شوند!)]
فَعَظِّمْ لِلَّهِ حَقَّهُ أَنْ تَبْذُلَ نَعْمَاءَهُ فِي مَعَاصِيهِ
برای خدا ارزش قائل باش[تعظيما لما في صلبه – در دل شرایط : برای تقدیرات ارزش تربیتی قائل باش] …
[نه برای دلخواهها و تمناها: عَظُمَتْ فِينَا الشَّهَوَاتُ]
السجود لله عز و جل عبودية…. و لما في صلبه تعظيما
سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ
قصة بلوهر و يوذاسف
…عَظُمَتْ فِينَا الشَّهَوَاتُ … وَ …ضَعُفَتْ مِنَّا النِّيَّاتُ…

اهل حسادت گفتند: دلخواههایمان برایمان باارزش بود و ….
فَلَا تَسْتَصْغِرَنَّ عَبْداً مِنْ عَبِيدِ اللَّهِ فَرُبَّمَا يَكُونُ وَلِيَّهُ وَ أَنْتَ لَا تَعْلَم‏
كَمْ مِنْ عَاقِلٍ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْرَهُ وَ هُوَ حَقِيرٌ عِنْدَ النَّاسِ دَمِيمُ الْمَنْظَرِ يَنْجُو غَداً
إِنَّ أَعْظَمَ الْكِبْرِ غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ
إِنَّمَا الْكِبْرُ مَنْ تَكَبَّرَ عَنْ وَلَايَتِنَا وَ أَنْكَرَ مَعْرِفَتَنَا
متکبر در واقع نور ولایت را بی ارزش می داند .
وَ طَلَبْتُ الْخُضُوعَ فَمَا وَجَدْتُ إِلَّا بِقَبُولِ الْحَقِّ
اقْبَلُوا الْحَقَّ فَإِنَّ قَبُولَ الْحَقِّ يُبْعِدُ مِنَ الْكِبْر
مَنْ جَادَ سَادَ وَ مَنْ بَخِلَ رَذُلَ
إِنَّ ذَلِكَ لِتَرْكِهِمُ حُرْمَةَ يُوسُفَ
وَ قَدْ يَمْتَحِنُ اللَّهُ الْمَرْءَ بِتَرْكِهِ الْحُرْمَةَ
و اساسا تمام بندگان خدا چنين هستند يعنى در صورتى كه حرمت كسى را كه واجب الاحترام است رعايت نكرده و آن را ترك نمايند گرفتار محنت و بلا مى‌‏شوند.

فكان ذلك السجود لله عز و جل عبودية و لآدم طاعة و لما في صلبه تعظيما

إِنْ أَرَدْتَ أَنْ يُخْتَمَ بِخَيْرٍ عَمَلُكَ حَتَّى تُقْبَضَ وَ أَنْتَ فِي أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ
فَعَظِّمْ لِلَّهِ حَقَّهُ
[شحّ – غرور]
أَنْ تَبْذُلَ نَعْمَاءَهُ فِي مَعَاصِيهِ
وَ أَنْ تَغْتَرَّ بِحِلْمِهِ عَنْكَ
وَ أَكْرِمْ كُلَّ مَنْ وَجَدْتَهُ يَذْكُرُنَا أَوْ يَنْتَحِلُ مَوَدَّتَنَا
ثُمَّ لَيْسَ عَلَيْكَ صَادِقاً كَانَ أَوْ كَاذِباً
إِنَّمَا لَكَ نِيَّتُكَ وَ عَلَيْهِ كَذِبُه‏

إِيَّاكُمْ وَ الشُّحَّ
فَإِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِالشُّحِّ
أَمَرَهُمْ بِالْكَذِبِ فَكَذَبُوا وَ أَمَرَهُمْ بِالظُّلْمِ فَظَلَمُوا وَ أَمَرَهُمْ بِالْقَطِيعَةِ فَقَطَعُوا
إِنَّما نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزاءً وَ لا شُكُوراً
[کسی که شحّ ندارد هرگز انتظار پاداش و تشکر از دیگران در مقابل گذشتهایی که انجام داده ندارد]
[مقایسه شح و ظلم‏]
وَ الشَّحِيحُ إِذَا شَحَّ مَنَعَ الزَّكَاةَ وَ الصَّدَقَةَ وَ صِلَةَ الرَّحِمِ وَ إِقْرَاءَ الضَّيْفِ وَ النَّفَقَةَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ أَبْوَابَ الْبِرِّ وَ حَرَامٌ عَلَى الْجَنَّةِ أَنْ يَدْخُلَهَا شَحِيحٌ

لا یقال للبخیل شحیح الا اذا کان مع بخله حریصا .

[ایثار – شحّ – سیّد – امام – مافوق] :
رسول خدا ص خطاب به علی ع فرمودند که ایشان سَيِّد وَ إِمَام « سَيِّدُهُمْ وَ إِمَامُهُمْ » و مافوق علمی تمام کسانی که مشمول آیه وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ … می شوند ، می باشند :
« وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏  
ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَلِيٍّ ع
أَمَا إِنَّكَ رَأْسُ‏ الَّذِينَ نَزَلَتْ فِيهِمْ هَذِهِ الْآيَةُ وَ سَيِّدُهُمْ وَ إِمَامُهُمْ »