کربلای درون؛ نزاع متعصّبین به نار و متعصّبین به نور! إِنَّ الَّذِينَ جاؤُ بِالْإِفْكِ‏ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ‏!

کربلای درون؛ نزاع متعصّبین به نار و متعصّبین به نور
کربلا تنها یک واقعه تاریخی نیست، بلکه نمادی زنده و جاری از نزاعی عمیق و پایدار در دل انسان‌هاست؛ نزاعی میان دو نوع تعصّب که یکی به تمنّاهای دنیا و آتش حسد و دیگری به نور ولایت و تسلیم به حق تعلق دارد.
این دو گروه که به «عُصبة» تعبیر شده‌اند، هر کدام با چهره‌ای متفاوت، اما با تعصّبی شدید و سرسختانه، در پی تثبیت جایگاه خویش‌اند.
متعصّبین به نار، کسانی‌اند که با تمام وجود و حتی به ظاهر، سکوت و سازش، دل به تمنّاهای دنیوی و حسد بسته‌اند؛ آنان که به قیمت از دست دادن حقیقت و نور الهی، پای تعصّب خویش می‌ایستند و حاضر نیستند دست از آرزوها و تمناهای خود بردارند.
در مقابل، متعصّبین به نور، اهل ایمان و ولایت‌اند که نور معلم و امام ع را چراغ راه خود قرار داده و در هر امتحان و مصیبت، با ایثار و تسلیم، از نورشان دفاع می‌کنند و در راه آن قدم برمی‌دارند.
کربلا، این آزمایشگاه الهی، عرصه‌ای است که تعصّب‌های پنهان دل‌ها آشکار می‌شود؛ جایی که هرکس ناچار می‌شود در برابر نور و نار، جانب یکی را بگیرد و پاسخ «هل من ناصر» را بدهد.
در این مقاله، به تبیین این تقابل عمیق می‌پردازیم و نشان می‌دهیم چگونه واژه‌ی قرآنی «عُصبة» تجسم این دو تعصّب متضاد و سرنوشت‌ساز است.
…
تعصب به تمنّا؛ عصبةُ النّار
در زبان عربی، واژه «عصب» و مشتقات آن تصویری زنده از تعصّب و پیوند عمیق با چیزی را به ذهن می‌آورد؛ مثلاً بستن پای شتر برای گرفتن شیر یا محکم گرفتن چیزی برای جلوگیری از از دست دادن آن. اما در قرآن کریم، «عُصبة» با بار معنایی گسترده‌تر و پیچیده‌تری آمده است.
یکی از معانی ظاهری و مشترک این واژه، تعصّب شدید به چیزهایی است که گاه موجب حسد و ناراحتی و در نهایت «نار» می‌شود. تمنّا، که حسد و نار جهنم است، محور تعصّب اهل دنیا و اهل حسادت است. این تعصّب، نه تنها آن‌ها را از نور ولایت دور می‌کند، بلکه در باطنشان آتشی روشن می‌کند که شعله‌ور است و هیچ‌گاه آرام نمی‌گیرد.
امام سجاد علیه‌السلام در حدیثی زیبا بیان می‌کند که اهل دنیا به اموال خود چنان عشق می‌ورزند که اگر کسی مزاحم این معشوقه‌ی آن‌ها نشود، به آنان احسان کرده است، و اگر کسی از مالش به آن‌ها ببخشد، گرامی‌تر می‌شود. این عشق و تعصّب به مال، تجلی تمنا و حسد است که به صورت عصبه‌ای در برابر نور ولایت قد علم می‌کند.
بنابراین، متعصّبین به نار کسانی‌اند که به تمنّاهای خود دل بسته‌اند و از هر گونه چشم‌پوشی و تسلیم در راه حق سرباز می‌زنند؛ آنان که حتی به قیمت از دست دادن نور، تعصّب و پایبندی به تمنّا را بر می‌گزینند.
…
متعصّبین به نور؛ عصبةُ الهدى
در مقابل متعصّبین به تمنّا و نار، اهل نور و ولایت قرار دارند که تعصّبشان نه برای هوس‌های نفسانی، بلکه برای پیروی از نور الهی و معلم نورانی است.
این گروه با تمام وجود، به نور ولایت چسبیده‌اند و در راه حفظ و حمایت از آن، از هر چیزی می‌گذرند.
تعصّب آنان، نشانه عشق و ایمان است؛
عشقی که دل را آرامش می‌بخشد و جان را از ظلمت به سوی روشنایی می‌کشاند.
واژه «عصبة» در این معنا، پیوند محکم و اراده مستحکم برای محافظت و دفاع از حق و حقیقت است. اهل نور، «عصبة» خالص و ممدوح هستند که نه تنها خود را به معلم و امامشان می‌بندند، بلکه با جان و دل در برابر فتنه‌ها و توطئه‌های دشمنان ایستادگی می‌کنند.
این تعصّب، سرچشمه‌اش نور و هدایت است و موجب ثبات قدم و صبر در سختی‌ها می‌شود.
نمونه بارز این تعصّب، جریان کربلاست؛ جایی که حسین بن علی علیه‌السلام و یارانش با تعصّبی ممدوح، در برابر قدرت‌های متعصّب به تمنّا و دنیا ایستادند و با ایثار خود، نور ولایت را برای همیشه در دل تاریخ زنده نگه داشتند.
کربلا، تجلی «کربلای درون» است؛
نزاعی که هر انسان مؤمنی در دل خویش آن را تجربه می‌کند؛
نزاع میان تعصّب به نور یا تعصّب به نار، میان تسلیم به حق یا پایبندی به تمنّا.
اینک روشن می‌شود که واژه «عصبة» چگونه می‌تواند هم ممدوح باشد و هم مذموم؛
بستگی به آن دارد که به کدام سمت تعلق پیدا کند:
نار هوس و حسد یا نور هدایت و ولایت.
«فَأَمَّا الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ»