امام علی علیه السلام:
قَالَ نَوْفٌ:
عَرَضَتْ لِي حَاجَةٌ إِلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ
فَاسْتَتْبَعْتُ إِلَيْهِ جُنْدَبَ بْنَ زُهَيْرٍ وَ اَلرَّبِيعَ بْنَ خُثَيْمٍ وَ اِبْنَ أَخِيهِ هَمَّامَ بْنَ عُبَادَةَ بْنِ خُثَيْمٍ وَ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ اَلْبَرَانِسِ اَلْمُتَعَبِّدِينَ فَأَقْبَلْنَا إِلَيْهِ فَأَلْفَيْنَاهُ حِينَ خَرَجَ يَؤُمُّ اَلْمَسْجِدَ فَأَفْضَى وَ نَحْنُ مَعَهُ إِلَى نَفَرٍ مُتَدَيِّنِينَ قَدْ أَفَاضُوا فِي اَلْأُحْدُوثَاتِ تَفَكُّهاً وَ هُمْ يُلْهِي بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَأَسْرَعُوا إِلَيْهِ قِيَاماً وَ سَلَّمُوا عَلَيْهِ
فَرَدَّ اَلتَّحِيَّةَ ثُمَّ قَالَ
مَنِ اَلْقَوْمُ
فَقَالُوا أُنَاسٌ مِنْ شِيعَتِكَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ
فَقَالَ لَهُمْ خَيْراً
ثُمَّ قَالَ يَا هَؤُلاَءِ
مَا لِي لاَ أَرَى فِيكُمْ سِمَةَ شِيعَتِنَا وَ حِلْيَةَ أَحِبَّتِنَا
فَأَمْسَكَ اَلْقَوْمُ حَيَاءً
فَأَقْبَلَ عَلَيْهِ جُنْدَبٌ وَ اَلرَّبِيعُ فَقَالاَ لَهُ
مَا سِمَةُ شِيعَتِكَ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ
فَسَكَتَ
فَقَالَ هَمَّامٌ كَانَ عَابِداً مُجْتَهِداً
أَسْأَلُكَ بِالَّذِي أَكْرَمَكُمْ أَهْلَ اَلْبَيْتِ وَ خَصَّكُمْ وَ حَبَاكُمُ لَمَّا أَنْبَأْتَنَا بِصِفَةِ شِيعَتِكَ
فَقَالَ لاَ تُقْسِمْ فَسَأُنَبِّئُكُمْ جَمِيعاً وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى مَنْكِبِ هَمَّامٍ وَ قَالَ

نوف گفت احتياجى بامير المؤمنين(عليه السّلام)پيدا كردم
از پى جندب بن زهير و ربيع بن خثيم
و پسر برادرش همام بن عباده بن خثيم كه از عباد بشمار ميرفت رفتم
خدمت آن جناب رسيديم وقتى خارج شده بود و تصميم مسجد داشت
در همان موقع كه ما خدمتش بوديم بگروهى از متدينين كه مشغول صحبت و خنده و شوخى بودند و با يك ديگر مزاح ميكردند رسيد
همين كه مولا را ديدند از جاى حركت كردند و سلام دادند،
جواب آنها را داد پرسيد شما كيستيد؟
گفتند گروهى از شيعيان شمائيم يا امير المؤمنين
فرمود خير است
پس فرمود
چرا آثار شيعه را در شما نمى‌بينم و زيور دوستان ما در شما نيست.
آنها از خجالت چيزى نگفتند،
جندب و ربيع عرضكردند علامت شيعيان شما چيست يا امير المؤمنين
امام سكوت كرد،
همام كه مردى عابد و پارسا و بسيار كوشا در عبادت بود گفت
شما را سوگند ميدهم بآن خدائى كه شما خانواده را گرامى داشته و امتياز بخشيده علامت شيعيان خود را بفرمائيد
فرمود قسم مده،
اكنون براى همه شما توضيح ميدهم.
دست بر روى شانه همام گذاشت و فرمود:

شِيعَتُنَا هُمُ اَلْعَارِفُونَ بِاللَّهِ
«روز عرفه! روز معرفت به نور و ظلمت دنیای قلب خود!»
«احراز هُویّت نور، در ملکوتِ قلب! معرفت الله!»
«نورِ آشنایی!»
اَلْعَامِلُونَ بِأَمْرِ اَللَّهِ
أَهْلُ اَلْفَضَائِلِ
اَلنَّاطِقُونَ بِالصَّوَابِ
مَأْكُولُهُمُ اَلْقُوتُ
وَ مَلْبَسُهُمُ اَلاِقْتِصَادُ
وَ مَشْيُهُمُ اَلتَّوَاضُعُ
بَخَعُوا لِلَّهِ تَعَالَى بِطَاعَتِهِ
وَ خَضَعُوا لَهُ بِعِبَادَتِهِ
فَمَضَوْا غَاضِّينَ أَبْصَارَهُمْ عَمَّا حَرَّمَ اَللَّهُ عَلَيْهِمْ
وَاقِفِينَ أَسْمَاعَهُمْ عَلَى اَلْعِلْمِ بِدِينِهِمْ
نَزَلَتْ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فِي اَلْبَلاَءِ كَالَّذِي نَزَلَتْ مِنْهُمْ فِي اَلرَّخَاءِ
رَضُوا عَنِ اَللَّهِ تَعَالَى بِالْقَضَاءِ
شيعيان ما عارف بخدا و عامل به امر اويند.
ممتاز بفضائل و گويا براستى هستند
خوراك آنها بقدر كفايت است،
لباسشان اقتصادى است
و راه رفتنشان با تواضع است.
جان خويش را در معرض تلف قرار داده‌اند در راه اطاعت خدا
و خاضعند در راه عبادتش
در زندگى چشم فرو بسته‌اند از محرمات
كمال توجه دارند به علم دينى،
در هنگام فراخى و نعمت آن چنان هستند كه در هنگام تنگدستى و نعمت،
راضى بقضاى پروردگارند،

فَلَوْ لاَ اَلْآجَالُ اَلَّتِي كَتَبَ اَللَّهُ تَعَالَى لَهُمْ
لَمْ تَسْتَقِرَّ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَبْدَانِهِمْ طَرْفَةَ عَيْنٍ شَوْقاً إِلَى لِقَاءِ اَللَّهِ وَ اَلثَّوَابِ
وَ خَوْفاً مِنْ أَلِيمِ اَلْعِقَابِ
عَظُمَ اَلْخَالِقُ فِي أَنْفُسِهِمْ وَ صَغُرَ مَا دُونَهُ فِي أَعْيُنِهِمْ
فَهُمْ وَ اَلْجَنَّةُ كَمَنْ رَآهَا
فَهُمْ عَلَى أَرَائِكِهَا مُتَّكِئُونَ
وَ هُمْ وَ اَلنَّارُ كَمَنْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُعَذَّبُونَ
صَبَرُوا أَيَّاماً قَلِيلَةً فَأَعْقَبَتْهُمْ رَاحَةً طَوِيلَةً
أَرَادَتْهُمُ اَلدُّنْيَا فَلَمْ يُرِيدُوهَا
وَ طَلَبَتْهُمْ فَأَعْجَزُوهَا
اگر نباشد اجلهائى كه خدا براى آنان مقدر نموده يك چشم بهم زدن روح در كالبدشان نميماند بجهت اشتياق بديدار خدا و ثواب و ترس از عذاب دردناك.
خدا در نظر آنها بزرگ است و غير از او كوچك.
گوئى بهشت را بچشم ديده‌اند كه بر تختهاى آن تكيه زده‌اند
و جهنم را نيز مشاهده نموده‌اند كه در آن معذبند.
چند روز مختصر صبر كرده‌اند پشت سر آن در يك آسايش ابدى هستند،
دنيا در پى آنها است ولى آنها دنيا را نمى‌خواهند
چنان دنيا بجستجوى ايشان است كه عاجزش كرده‌اند.

أَمَّا اَللَّيْلَ
فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ تَالُونَ لِأَجْزَاءِ اَلْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهُ تَرْتِيلاً
يَعِظُونَ أَنْفُسَهُمْ بِأَمْثَالِهِ
وَ يَسْتَشْفُونَ لِدَائِهِمْ بِدَوَائِهِ تَارَةً
وَ تَارَةً يَفْتَرِشُونَ جِبَاهَهُمْ وَ أَنْفُسَهُمْ وَ رُكَبَهُمْ وَ أَطْرَافَ أَقْدَامِهِمْ
تَجْرِي دُمُوعُهُمْ عَلَى خُدُودِهِمْ
يُمَجِّدُونَ جَبَّاراً عَظِيماً
وَ يَجْأَرُونَ إِلَيْهِ فِي فَكَاكِ أَعْنَاقِهِمْ
هَذَا لَيْلُهُمْ
در شب هنگام بپاى مى‌ايستند و با راه و رسم صحيح به تلاوت قرآن اشتغال دارند
و از پند و اندرزهاى آن بهره ميبرند
و از داروهاى شفابخش آن دوا ميگيرند
گاهى چهره بر زمين ميسايند و زانوان و پيكر خود را بر زمين ميگذارند
اشك از دو ديده مى‌بارند.
ستايش پروردگار بزرگ را ميكنند
و تقاضاى آزادى خويش را از جهنم مينمايند
اين شب آنها است.

وَ أَمَّا نَهَارَهُمْ
فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ بَرَرَةٌ أَتْقِيَاءُ
بَرَاهُمْ خَوْفُ بَارِيهِمْ فَهُمْ كَالْقِدَاحِ
تَحْسَبُهُمْ مَرْضَى وَ قَدْ خُولِطُوا وَ مَا هُمْ بِذَلِكَ
بَلْ خَامَرَهُمْ مِنْ عَظَمَةِ رَبِّهِمْ وَ شِدَّةِ سُلْطَانِهِ مَا طَاشَتْ لَهُ قُلُوبُهُمْ وَ ذَهَلَتْ مِنْهُ عُقُولُهُمْ
اما روز
بردباران و دانشمندان و ابرار و اتقياءاند
اندامشان را ترس از خدا لاغر كرده كه همچون تيرى در كمان شده‌اند،
هر كس آنها را ببيند خيال مى‌كند مريض هستند و ديوانه شده‌اند با اينكه چنين نيست،
بلكه قدرت پروردگار و عظمت او دلهايشان را مضطرب و پيكرشان را ضعيف و هوش از سرشان برده،

فَإِذَا اِشْتَاقُوا مِنْ ذَلِكَ بَادَرُوا إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى بِالْأَعْمَالِ اَلزَّكِيَّةِ
لاَ يَرْضَوْنَ لَهُ بِالْقَلِيلِ
وَ لاَ يَسْتَكْثِرُونَ لَهُ اَلْجَزِيلَ
فَهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ
وَ مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ
همين كه به حالت وجد درمى‌آيند با جديت تمام رو باعمال شايسته مى‌آورند،
راضى باعمال كم نيستند،
اعمال كثير خود را زياد نمى‌شمارند،
پيوسته خود را متهم ميدارند
و از اعمال خويش بيمناكند.

يَرَى لِأَحَدِهِمْ
قُوَّةً فِي دِينٍ
وَ حَزْماً فِي لِينٍ
وَ إِيمَاناً فِي يَقِينٍ
وَ حِرْصاً عَلَى عِلْمٍ
وَ فَهْماً فِي فِقْهٍ
وَ عِلْماً فِي حِلْمٍ
وَ كِيساً فِي قَصْدٍ
وَ قَصْداً فِي غِنًى
وَ تَجَمُّلاً فِي فَاقَةٍ
وَ صَبْراً فِي شِدَّةٍ
وَ خُشُوعاً فِي عِبَادَةٍ
وَ رَحْمَةً فِي مَجْهُودٍ
وَ إِعْطَاءً فِي حَقٍّ
وَ رِفْقاً فِي كَسْبٍ
وَ طَلَباً مِنْ حَلاَلٍ
هر يك از آنها را مشاهده كنى
نيرومند در دين
و احتياط‍‌ دارند در موضعش
و ايمان با يقين
و حرص دارند بعلم
و علم با حلم
و زيرك در اقتصاد
و اقتصاد در بي‌نيازى
و ثروت و ظاهر آراسته با تنگدستى
شكيبا در گرفتارى،
جويندۀ حلال

وَ تَعَفُّفاً فِي طَمَعٍ
وَ طَمَعاً فِي غَيْرِ طَبَعٍ
وَ نَشَاطاً فِي هُدًى
وَ اِعْتِصَاماً فِي شَهْوَةٍ
وَ بِرّاً فِي اِسْتِقَامَةٍ
و پاكدامن در خواسته‌ها
و خواسته‌هائى دور از ميل‌گرائى
و نشاط‍‌ و سرحالى در راه هدايت،
خوددار از شهوت‌پرستى،
و نيكوكار با استقامت.

لاَ يَغُرُّهُ مَا جَهِلَهُ
وَ لاَ يَدَعُ إِحْصَاءَ مَا عَمِلَهُ
يَسْتَبْطِئُ نَفْسَهُ فِي اَلْعَمَلِ
وَ هُوَ مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ عَلَى وَجَلٍ
يُصْبِحُ وَ شُغْلُهُ اَلذِّكْرُ
وَ يُمْسِي وَ هَمُّهُ اَلشُّكْرُ
نادانى او را نمى‌فريبد،
و از كردار خود چشم نمى‌پوشد
خود را در كارها كند ميشمارد
و از كارهاى خوب خويش بيمناك است.
صبحگاه او در ذكر است و شامگاه همتش در شكر.

يَبِيتُ حَذِراً مِنْ سِنَةِ اَلْغَفْلَةِ
وَ يُصْبِحُ فَرِحاً بِمَا أَصَابَ مِنَ اَلْفَضْلِ وَ اَلرَّحْمَةِ
شب را بسر مى‌برد در بيم و ترس از خواب غفلت
و صبح ميكند شادمان از آنچه كسب كرده از فضيلت و رحمت.

وَ إِنِ اِسْتَصْعَبَ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فِيمَا تَكْرَهُ لَمْ يُطِعْهَا سُؤْلَهَا مِمَّا إِلَيْهِ تَسُرُّهُ
اگر انجام كارهاى دينى مانند كمك به مستمندان براى نفسش دشوار است و ميل بآن ندارد،
كارهائى كه نفسش بآن مايل است و گرايش دارد(مثل شهوت‌پرستى)، با نفس خود مخالفت ميكند و اطاعت او را نميكند.

رَغْبَتُهُ فِيمَا يَبْقَى
وَ زَهَادَتُهُ فِيمَا يَفْنَى
دلبستگى به چيزهاى پايدار دارد
و از چيزهاى فانى بيزار است(مانند دنيا)،

قَدْ قَرَنَ اَلْعِلْمَ بِالْعَمَلِ وَ اَلْعَمَلَ بِالْحِلْمِ
وَ يَظَلُّ دَائِماً نَشَاطُهُ
بَعِيداً كَسَلُهُ
قَرِيباً أَمَلُهُ
قَلِيلاً زَلَلُهُ
علم را با عمل همراه كرده و عمل را با حلم.
پيوسته با نشاط‍‌ است.
و از كسالت فاصله دارد،
آرزوى دور و دراز ندارد.
اشتباهاتش كم است.

مُتَوَقِّعاً أَجَلُهُ
خَاشِعاً قَلْبُهُ
ذَاكِراً رَبَّهُ
قَانِعَةً نَفْسُهُ
عَازِباً جَهْلَهُ
مُحْرِزاً دِينَهُ
مَيِّتاً دَاؤُهُ
كَاظِماً غَيْظَهُ
صَافِياً خُلُقُهُ
آمِناً مِنْهُ جَارُهُ
متوجه مرگ است
دلى خاشع دارد،
و قلبى بياد خدا
و نفسى قانع،
از نادانى فاصله دارد
و ديندار است.
دردى ندارد،
خشم خويش را فرو خورده،
و اخلاقى پاك دارد،
همسايه از او آسوده است.

سَهْلاً أَمْرُهُ
مَعْدُوماً كِبْرُهُ
مَتِيناً صَبْرُهُ
كَثِيراً ذِكْرُهُ
لاَ يَعْمَلُ شَيْئاً مِنَ اَلْخَيْرِ رِيَاءً
وَ لاَ يَتْرُكُهُ حَيَاءً
در كارها سختگير نیست،
از تكبر بيزار است.
شكيبا و پرتوان و پيوسته در ياد خداست
هرگز كار نيكى را از روى ريا و تظاهر انجام نميدهد
و هرگز كار نيكى را از خجالت رها نميكند،

أُولَئِكَ شِيعَتُنَا وَ أَحِبَّتُنَا وَ مِنَّا وَ مَعَنَا
آهاً وَ شَوْقاً إِلَيْهِمْ
فَصَاحَ هَمَّامٌ صَيْحَةً وَ وَقَعَ مَغْشِيّاً عَلَيْهِ
فَحَرَّكُوهُ فَإِذَا هُوَ قَدْ فَارَقَ اَلدُّنْيَا رَحِمَهُ اَللَّهُ تَعَالَى
فَغُسِّلَ وَ صَلَّى عَلَيْهِ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ نَحْنُ مَعَهُ
فَشِيعَتُهُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ هَذِهِ صِفَتُهُمْ
وَ هِيَ صِفَةُ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ تَقَدَّمَ بَعْضُهَا.
اينهايند شيعيان و دوستان ما، كه از ما و با مايند.
آه چقدر مشتاق و علاقمند بآنهايم.
همام فريادى كشيد و بر زمين افتاد و غش كرد،
او را تكان دادند اما قالب تهى كرده و جان بجانان داده بود رحمة اللّٰه عليه.
پيكرش را غسل دادند و امير المؤمنين(عليه السّلام)بر او نماز خواند ما نيز با آن جناب بوديم.
شيعيان على(عليه السّلام)چنين هستند
و اينها صفت مؤمنين است كه قبلا مقدارى از آن ذكر شد.