what are you fretting about?!
«بخع» در معنای ممدوح، یکی از هزار واژۀ مترادف «نور»،
و در معنای مذموم، یکی از هزار واژۀ مترادف «حسد» است.
در فرهنگ لغات عربی مینویسند:
«الْبَخْعُ: قتل النفس غمّا، خود را با غم و اندوه تلف كردن.»
قال تعالى:
فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ
حثّ على ترك التأسف،
كه نوعى ترغيب و تشويق بر تأسّف نخوردن و ترك حزن و اندوه است.
مانند آيه:
فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَراتٍ.
خويشتن را بر اندوهشان تلف مكن.
و بَخَعَ فلان بالطاعة و بما عليه من الحق:
إذا أقرّ به و أذعن مع كراهة شديدة تجري مجرى بَخَعَ نفسه في شدته.
او حقّ را پذيرفت و با أذعان و اقرار حقّ را گردن نهاد،
با اينكه كراهت زيادى نسبت به حقّ داشت امّا آنرا پذيرفت،
و اين معنى از فعل- بخع- كه در جمله بكار رفته است، روشن است،
مثل عبارت- بَخْعُ نَفْسِهِ فى شدّته–
يعنى محزون و غمگين ساختن خويشتن و خودخورى در شدّت غصّه و أندوه.»
«fretfulness»: ناراحتی، دلنگرانی، خودخوری.
خودخوری ممدوح – خودخوری مذموم
دلنگرانی اهل نور کجا و دلنگرانی اهل حسد کجا؟!
دغدغۀ خاطرت چیه؟
صاحبان نور و اهل نور نگران این هستند که ماموریت خود را به نحو احسن به پایان برسانند!
اهل حسادت نگران این هستند که تمناهایشان مورد تعرّض دیگران قرار نگیرد!
+ «تمنا فدای تقدیر یا تقدیر فدای تمنا؟!»
«با حضور نور، دلواپس نباش!»
«از دست دادن نور یوسف ع جای بسی تاسف و افسوس دارد!»
خطبۀ امام علی علیه السلام در سالروز عید غدیر:
وَ الْبُخُوعِ بِطَاعَتِهِ فِيمَا حَثَّ عَلَيْهِ وَ نَدَبَ إِلَيْهِ
و مجاهدت بسيار در انجام آنچه كه بدان با تاكيد دعوت نموده!
یعنی مدام دغدغۀ خاطرت فقط این باشه که قبض و بسط نور قلبتو بفهمی
و در اطاعت از این امر الله نورانی، نفس باخع باشی!
یعنی فقط مدام جوش اینو بزنی که ماموریتتو خوب بفهمی و بهش عمل کنی!
از دست دادن نور یوسف ع، اشتباه مرگباری است که اهل حسادت مرتکب میشن!
امام رضا علیه السلام:
… و اميرالمومنين على بن ابى طالب عليه السلام نيز شعار پيغمبر بزرگوار صلى الله عليه و آله را پيروى نموده و شخصا نيز اين روز را عيد گرفته و در سالی كه عيد غدير در روز جمعه واقع شده بود، خطبه ايراد فرمود و از جمله فرمايشات آن جناب در خطبه مزبور اين جمله است كه فرمود:
«ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى جَمَعَ لَكُمْ مَعْشَرَ الْمُؤْمِنِينَ فِي هَذَا الْيَوْمِ عِيدَيْنِ عَظِيمَيْنِ كَبِيرَيْنِ
لَا يَقُومُ أَحَدُهُمَا إِلَّا بِصَاحِبِهِ
لِيُكْمِلَ عِنْدَكُمْ جَمِيلَ صَنِيعَتِهِ
وَ يَقِفَكُمْ عَلَى طَرِيقِ رُشْدِهِ
وَ يَقْفُو بِكُمْ آثَارَ الْمُسْتَضِيئِينَ بِنُورِ هِدَايَتِهِ
وَ يَشْمَلَكُمْ مِنْهَاجَ قَصْدِهِ
وَ يُوَفِّرَ عَلَيْكُمْ هَنِيءَ رِفْدِهِ
فَجَعَلَ الْجُمُعَةَ مَجْمَعاً نَدَبَ إِلَيْهِ لِتَطْهِيرِ مَا كَانَ قَبْلَهُ
وَ غَسْلِ مَا كَانَ أَوْقَعَتْهُ مَكَاسِبُ السَّوْءِ مِنْ مِثْلِهِ إِلَى مِثْلِهِ
وَ ذِكْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ
وَ تِبْيَانِ خَشْيَةِ الْمُتَّقِينَ
وَ وَهَبَ مِنْ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ فِيهِ أَضْعَافَ مَا وَهَبَ لِأَهْلِ طَاعَتِهِ فِي الْأَيَّامِ قَبْلَهُ
وَ جَعَلَهُ لَا يَتِمُّ إِلَّا بِالايْتِمَارِ لِمَا أُمِرَ بِهِ وَ الِانْتِهَاءِ عَمَّا نُهِيَ عَنْهُ
وَ الْبُخُوعِ بِطَاعَتِهِ فِيمَا حَثَّ عَلَيْهِ وَ نَدَبَ إِلَيْهِ
فَلَا يَقْبَلُ تَوْحِيدَهُ إِلَّا بِالاعْتِرَافِ لِنَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِنُبُوَّتِهِ
وَ لَا يَقْبَلُ دَيْناً إِلَّا بِوَلَايَةِ مَنْ أَمَرَ بِوَلَايَتِهِ
وَ لَا تَنْتَظِمُ أَسْبَابُ طَاعَتِهِ إِلَّا بِالتَّمَسُّكِ بِعِصَمِهِ وَ عِصَمِ أَهْلِ وَلَايَتِهِ
فَأَنْزَلَ عَلَى نَبِيِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فِي يَوْمَ الدَّوْحِ مَا بَيَّنَ بِهِ عَنْ إِرَادَتِهِ فِي خُلَصَائِهِ وَ ذَوِي اجْتِبَائِهِ
وَ أَمَرَهُ بِالْبَلَاغِ
وَ تَرْكِ الْحَفْلِ بِأَهْلِ الزَّيْغِ وَ النِّفَاقِ
وَ ضَمِنَ لَهُ عِصْمَتَهُ مِنْهُمْ …»
همانا خداى عز و جل براى شما گروه اهل ايمان در اين روز دو عيد بزرگ و با عظمت راجع فرموده “جمعه- غدير” كه هيچيك از اين دو بدون آن ديگرى برقرار و استوار نخواهد بود،
اين موهبت را بشما فرمود تا كردار شايسته و عنايت خود را درباره شما كامل گرداند،
و شما را بر طريق رشد و صلاح وا دارد
و بدنبال آنان كه از نور هدايت او بهره مندند قرار دهد،
و در شاهراه مقصود حكيمانه خود براه اندازد،
و عطاياى گواراى خود را بر شما بيفزايد،
از اين رو جمعه را مقرر فرمود براى اجتماع شما تا در اثر اين اجتماع،
خود را از پليدى هاى پيش از آن پاك و پاكيزه نمائيد
و آثار كثيف كسب هاى ناروا و ناپسند كه در ظرف يك هفته فاصله بين دو جمعه دامان شما را آلوده نموده شستشو نمائيد
اين روز براى اهل ايمان يك يادآورى است،
و نمودارى از خشيت پرهيزگاران است،
و در اين روز چند برابر پاداش كارهاى خوبى را كه اهل طاعت در روزهاى ديگر اتيان نموده اند بشما موهبت فرمايد،
و اين روز را چنان قرار داده كه حق آن ادا نشود مگر بانجام اوامر او،
و خوددارى از آنچه نهى فرموده،
و مجاهدت بسيار در انجام آنچه كه بدان با تاكيد دعوت نموده
اينك اعتراف بيگانگى او پذيرفته نميشود مگر با اعتراف بنبوت پيغمبر صلى الله عليه و آله،
و دينى پذيرفته نميشود مگر با پذيرش ولايت آنكه بولايت او امر فرموده،
و موجبات اطاعت او فراهم نشود مگر با پيوستن برشته او و آنانكه اهل ولايت اويند
و بهمين مناسبت در روز غدير خم بر پيغمبر خود صلى الله عليه و آله فرو فرستاد آنچه را كه درباره مخلصين و برگزيدگان خود اراده فرموده بود
و او را امر كرد به ابلاغ
و اينكه به اهل شبهه و نفاق اعتنائى نكند و از همكارىهاى آنان بر ضد حق انديشه ننمايد
و مصونيت آنجناب را از كيد منافقين تضمين فرمود…
تا آنجا كه فرمايد:
«عُودُوا رَحِمَكُمُ اللَّهُ بَعْدَ انْقِضَاءِ مَجْمَعِكُمْ بِالتَّوْسِعَةِ عَلَى عِيَالِكُمْ وَ الْبِرِّ بِإِخْوَانِكُمْ
وَ الشُّكْرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَا مَنَحَكُمْ
وَ أَجْمِعُوا يَجْمَعِ اللَّهُ شَمْلَكُمْ
وَ تَبَارُّوا يَصِلِ اللَّهُ أُلْفَتَكُمْ
وَ تَهَادَوْا نِعَمَ اللَّهِ كَمَا مَنَّاكُمْ بِالثَّوَابِ فِيهِ عَلَى أَضْعَافَ الْأَعْيَادِ قَبْلَهُ وَ بَعْدَهُ إِلَّا فِي مِثْلِهِ
وَ الْبِرُ فِيهِ يُثْمِرُ الْمَالَ وَ يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ
وَ التَّعَاطُفُ فِيهِ يَقْتَضِي رَحْمَةَ اللَّهِ وَ عَطْفَهُ
وَ هَيِّئُوا لِإِخْوَانِكُمْ وَ عِيَالِكُمْ عَنْ فَضْلِهِ بِالْجُهْدِ مِنْ جُودِكُمْ
وَ بِمَا تَنَالُهُ الْقُدْرَةُ مِنِ اسْتِطَاعَتِكُمْ
وَ أَظْهِرُوا الْبِشْرَ فِيمَا بَيْنَكُمْ وَ السُّرُورَ فِي مُلَاقَاتِكُمْ …»
خداوند شما را مشمول رحمت خود فرمايد.
هنگام بازگشت از اين مجلس بر اهل بيت و عيالات خود توسعه دهيد
و به برادران خود نيكى كنيد
و خدا عز و جل را سپاسگزارى نمائيد كه شما را به اين موهبت موفق فرموده
و خود را باتفاق و اجتماع واداريد، تا خداوند جدائيهاى شما را جمع فرمايد،
و بطور متقابل با يكديگر نيكى كنيد
تا خداى الفت و مهربانيهاى شما را با يكديگر پيوسته و ثابت گرداند
و نعمت هاى الهى را بيكديگر هديه نمائيد
بپاس اينكه ثواب و پاداش اعمال شما را در اين روز چند برابر اعياد ديگر قبل و بعد آن قرار داده،
و اين فضيلت را اختصاص به مثل امروز داده،
و نيكى در اين روز مال شما را پر بهره ميكند و بر عمر شما ميفزايد،
و مهربانى هاى متقابل شما در اين روز موجب رحمت و عطوفت خداوند بشما ميشود
و براى برادران و اهل خانه خود از آنچه خداوند بشما تفضل فرموده،
تا بتوانيد مهيا سازيد و تا آنجا كه استطاعت داريد ببخشيد
و تا براى شما امكان دارد در اين كار بكوشيد
و با يكديگر با چهرههاى گشاده و شادمانى روبرو شويد …
يَا مَنْ بَخَعَ لَهُ بِالطَّاعَةِ كُلُّ مُتَجَبِّرٍ عَاتٍ!
قنوت مولانا الوفي الحسن بن علي العسكري علیه السلام:
امام عسكرى عليه السلام وقتى در نماز، قنوت مىگرفت، اين دعاى شريف را مىخواند:
يَا مَنْ غَشِيَ نُورُهُ الظُّلُمَاتِ
اى (خدايى) كه نور او تاريكيها را مى پوشاند،
يَا مَنْ أَضَاءَتْ بِقُدْسِهِ الْفِجَاجُ الْمُتَوَعِّرَاتُ
اى كه به پاكى و قداست او راههاى سخت روشن مى گردد،
يَا مَنْ خَشَعَ لَهُ أَهْلُ الْأَرْضِ وَ السَّمَوَاتِ
اى آن كه زمينيان و آسمانيان براى او خشوع و خضوع مىكنند،
يَا مَنْ بَخَعَ لَهُ بِالطَّاعَةِ كُلُّ مُتَجَبِّرٍ عَاتٍ
اى آنكه نزد او هر جبار متكبر سر طاعت فرود مىآورد،
يَا عَالِمَ الضَّمَائِرِ الْمُسْتَخْفِيَاتِ وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً
فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ
كسانى را كه توبه كنند و راه تو را تبعيت كنند، بيامرز.
وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ
وَ عَاجِلْهُمْ بِنَصْرِكَ الَّذِي وَعَدْتَهُمْ إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ
وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ اجْتِيَاحَ أَهْلِ الْكَيْدِ
وَ آوِهِمْ إِلَى شَرِّ دَارٍ فِي أَعْظَمِ نَكَالٍ وَ أَقْبَحِ مَتَابٍ
اللَّهُمَّ إِنَّكَ حَاضِرُ أَسْرَارِ خَلْقِكَ وَ عَالِمٌ بِضَمَائِرِهِمْ وَ مُسْتَغْنٍ لَوْ لَا النَّدْبُ بِاللَّجَإِ إِلَى تَنَجُّزِ مَا وَعَدْتَهُ اللَّاجِي عَنْ كَشْفِ مَكَامِنِهِمْ
وَ قَدْ تَعْلَمُ يَا رَبِ مَا أُسِرُّهُ وَ أُبْدِيهِ وَ أَنْشُرُهُ وَ أَطْوِيهِ وَ أُظْهِرُهُ وَ أُخْفِيهِ عَلَى مُتَصَرَّفَاتِ أَوْقَاتِي وَ أَصْنَافِ حَرَكَاتِي مِنْ جَمِيعِ حَاجَاتِي
وَ قَدْ تَرَى يَا رَبِّ مَا قَدْ تَرَاطَمَ فِيهِ أَهْلُ وَلَايَتِكَ وَ اسْتَمَرَّ عَلَيْهِمْ مِنْ أَعْدَائِكَ غَيْرَ ظَنِينٍ فِي كَرَمٍ وَ لَا ضَنِينٍ بِنِعَمٍ وَ لَكِنَّ الْجُهْدَ يَبْعَثُ عَلَى الِاسْتِزَادَةِ وَ مَا أَمَرْتَ بِهِ مِنَ الدُّعَاءِ إِذَا أَخْلَصَ لَكَ اللَّجَأَ يَقْتَضِي إِحْسَانُكَ شَرْطَ الزِّيَادَةِ
وَ هَذِهِ النَّوَاصِي وَ الْأَعْنَاقُ خَاضِعَةٌ لَكَ بِذُلِّ الْعُبُودِيَّةِ وَ الِاعْتِرَافِ بِمَلَكَةِ الرُّبُوبِيَّةِ
دَاعِيَةٌ بِقُلُوبِهَا وَ مُحَصَّنَاتٌ إِلَيْكَ فِي تَعْجِيلِ الْإِنَالَةِ وَ مَا شِئْتَ كَانَ وَ مَا تَشَاءُ كَائِنٌ
أَنْتَ الْمَدْعُوُّ الْمَرْجُوُّ الْمَأْمُولُ الْمَسْئُولُ
لَا يَنْقُصُكَ نَائِلٌ وَ إِنِ اتَّسَعَ
وَ لَا يُلْحِفُكَ سَائِلٌ وَ إِنْ أَلَحَّ
وَ ضَرَعَ مُلْكُكَ لَا يَلْحَقُهُ التَّنْفِيدُ
وَ عِزُّكَ الْبَاقِي عَلَى التَّأْبِيدِ
وَ مَا فِي الْأَعْصَارِ مِنْ مَشِيَّتِكَ بِمِقْدَارٍ
وَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّءُوفُ الْجَبَّارُ
اللَّهُمَّ أَيِّدْنَا بِعَوْنِكَ وَ اكْنُفْنَا بِصَوْنِكَ
وَ أَنِلْنَا مَنَالَ الْمُعْتَصِمِينَ بِحَبْلِكَ الْمُسْتَظِلِّينَ بِظِلِّكَ.
[سورة الكهف (۱۸): الآيات ۱ الى ۶]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ عَلى عَبْدِهِ الْكِتابَ
وَ لَمْ يَجْعَلْ لَهُ عِوَجاً (۱)
ستايش خدايى را كه اين كتاب [آسمانى] را بر بنده خود فرو فرستاد
و هيچ گونه كژى در آن ننهاد،
قَيِّماً
لِيُنْذِرَ بَأْساً شَدِيداً مِنْ لَدُنْهُ
وَ يُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً (۲)
[كتابى] راست و درست،
تا [گناهكاران را] از جانب خود به عذابى سخت بيم دهد،
و مؤمنانى را كه كارهاى شايسته مىكنند نويد بخشد كه براى آنان پاداشى نيكوست.
ماكِثِينَ فِيهِ أَبَداً (۳)
در حالى كه جاودانه در آن [بهشت] ماندگار خواهند بود.
وَ يُنْذِرَ الَّذِينَ قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً (۴)
و تا كسانى را كه گفتهاند:
خداوند فرزندى گرفته است، هشدار دهد.
ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَ لا لِآبائِهِمْ
كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ
إِنْ يَقُولُونَ إِلاَّ كَذِباً (۵)
نه آنان و نه پدرانشان به اين [ادعا] دانشى ندارند.
بزرگ سخنى است كه از دهانشان برمىآيد.
[آنان] جز دروغ نمىگويند.
فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَدِيثِ أَسَفاً (۶)
شايد، اگر به اين سخن ايمان نياورند،
تو جان خود را از اندوه، در پيگيرىِ [كار]شان تباه كنى.
امام باقر علیه السلام:
عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ
فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ
یَقُولُ
قَاتِلٌ نَفْسَکَ عَلی آثارِهِمْ
قَوْلُهُ أَسَفاً أَیْ حُزْناً.
یعنی شاید تو خود را [ای پیامبر (صلی الله علیه و آله)]
در پیگیری کارشان تباه کنی؛
أَسَفًا بهمعنای اندوه است.
[سورة الشعراء (۲۶): الآيات ۱ الى ۹]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
طسم (۱)
طا، سين، ميم.
تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ الْمُبِينِ (۲)
اين است آيههاى كتاب روشنگر.
لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ (۳)
شايد تو از اينكه [مشركان] ايمان نمىآورند، جان خود را تباه سازى.
إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّماءِ آيَةً فَظَلَّتْ أَعْناقُهُمْ لَها خاضِعِينَ (۴)
اگر بخواهيم، معجزهاى از آسمان بر آنان فرود مىآوريم، تا در برابر آن، گردنهايشان خاضع گردد.
وَ ما يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنَ الرَّحْمنِ مُحْدَثٍ إِلاَّ كانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ (۵)
و هيچ تذكّر جديدى از سوى [خداى] رحمان برايشان نيامد جز اينكه همواره از آن روى برمىتافتند.
فَقَدْ كَذَّبُوا فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبؤُا ما كانُوا بِهِ يَسْتَهْزِؤُنَ (۶)
[آنان] در حقيقت به تكذيب پرداختند،
و به زودى خبر آنچه كه بدان ريشخند مىكردند، بديشان خواهد رسيد.
أَ وَ لَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنْبَتْنا فِيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ (۷)
مگر در زمين ننگريستهاند كه چه قدر در آن از هر گونه جفتهاى زيبا رويانيدهايم؟
إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (۸)
قطعاً در اين [هنرنمايى] عبرتى است و[لى] بيشترشان ايمانآورنده نيستند.
وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ (۹)
و در حقيقت، پروردگار تو همان شكستناپذير مهربان است.
تفسیر علیّبنابراهیم رحمة الله علیه:
قَوْلُهُ لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَیْ خَادِع.
یعنی شاید تو خود را به کشتن دهی.