نورِ دلرُبا و داستان پرنده‌‏ای بنام قرلى!

[طَائِرٍ يُقَالُ لَهُ قدمٌ: پرنده‌‏ای بنام قرلى] :

… وَ إِنَّمَا مَثَلُ ذَلِكَ مَثَلُ طَائِرٍ كَانَ فِي سَاحِلِ الْبَحْرِ يُقَالُ لَهُ قدمٌ …
فَمَثَلُ الطَّيْرِ الَّذِي دَعَا بِصَوْتِهِ مَثَلُ الْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ الَّتِي تَعُمُّ النَّاسَ بِدُعَائِهِمْ وَ مَثَلُ الْبَيْضِ الْمُتَفَرِّقِ فِي أَعْشَاشِ الطَّيْرِ مَثَلُ الْحِكْمَةِ وَ مَثَلُ سَائِرِ فِرَاخِ الطَّيْرِ الَّتِي أَلِفَتْ فِرَاخَ قدمٍ مَثَلُ مَنْ أَجَابَ الْحُكَمَاءَ قَبْلَ مَجِي‏ءِ الرُّسُلِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِأَنْبِيَائِهِ وَ رُسُلِهِ مِنَ الْفَضْلِ وَ الرَّأْيِ مَا لَمْ يَجْعَلْ لِغَيْرِهِمْ مِنَ النَّاسِ وَ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْحُجَجِ وَ النُّورِ وَ الضِّيَاءِ مَا لَمْ يُعْطِ غَيْرَهُمْ وَ ذَلِكَ لِمَا يُرِيدُ مِنْ بُلُوغِ رِسَالَتِهِ وَ مَوَاقِعِ حُجَجِهِ وَ كَانَتِ الرُّسُلُ إِذَا جَاءَتْ وَ أَظْهَرَتْ دَعْوَتَهَا أَجَابَهُمْ مِنَ النَّاسِ أَيْضاً مَنْ لَمْ يَكُنْ أَجَابَ الْحُكَمَاءَ وَ ذَلِكَ لِمَا جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى دَعْوَتِهِمْ مِنَ الضِّيَاءِ وَ الْبُرْهَانِ.

… مثل آن چون پرنده‏‌ايست بنام قرلى كه در كنار دريا زندگى ميكند تخم فراوان ميگذارد و علاقه شديدى به جوجه خود و افزايش آن دارد بالاخره در يك موقعيت برايش امكان پرورش جوجه فراهم نيست و مجبور مى‌‏شود محل ديگرى را انتخاب كند تا آن زمان سپرى شود تخمهاى خود را از ترس اينكه نابود شود بر ميدارد و در آشيانه ساير پرندگان ميگذارد. آن پرنده‏‌ها جوجه‏‌هاى او را با جوجه‌‏هاى خود پرورش ميدهند. در اين مدت طولانى كه جوجه‌‏هاى قرلى همراه با آن پرنده جوجه‌‏هاى آن پرنده ديگر هستند با بعضى از آنها انس پيدا ميكنند. وقتى قرلى بمكان اولى خود برميگردد ، شب هنگام ، از آشيانه آن پرنده‏‌ها ميگذرد و صداى خود را به گوش جوجه‏‌ها ميرساند وقتى جوجه‌‏ها صداى مادر را ميشنوند از پى او به پرواز درمى‌‏آيند. جوجه‌‏های پرنده‏‌هاى ديگر هم كه با آنها انس گرفته‏‌اند بهمراه جوجه قرلى پرواز ميكنند ولى آن جوجه‌‏هائى كه مربوط به او نيست و انس نگرفته‌‏اند نمى‌‏آيند. چون علاقه زياد به جوجه دارد ساير جوجه‌ها را نيز بهمراه جوجه‏‌هاى خود ميپذيرد.
همين طور انبياء تمام مردم را دعوت به دين خويش مينمايند. اهل حكمت و عقل، بواسطه اطلاعى كه از ارزش حكمت دارند، دعوت آنها را مى‌‏پذيرند.
پس آن پرنده كه فرياد ميزند مانند انبياء هستند كه همه را دعوت ميكنند و تخمهائى كه در آشيانه پرنده‏‌ها متفرق جاى گرفته مانند حكمت است. و مثل ساير جوجه‌ها كه با جوجه قرلى انس گرفته‌‏اند چون كسانى است كه دعوت حكما را پاسخ ميدهند قبل از آمدن پيامبران، زيرا خداوند به پيامبران فضيلت و مقام و اطلاعاتى بخشيده كه به ديگران نداده و به آنها دلائل و براهين و نور و روشنى مخصوص داده است، چون مايل است كه انبياء و پيامبرانش رسالت و حجت او را تكميل كنند وقتى آنها را مبعوث مينمايد گروهى از مردم كه پاسخ به دعوت حكما نداده‏‌اند پيرو انبيا ميشوند، چون انبياء در دعوت خود از دليل و برهان مخصوص استفاده ميكنند» .