با نور، تمناهاتو قلع و قمع کن! وَ لَا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلَاع‏!

«قلع: كندن.»
وَ قِيلَ يا أَرْضُ ابْلَعِي ماءَكِ وَ يا سَماءُ أَقْلِعِي.
اقلاع  بمعنى امساك است.
يعنى گفته شد اى زمين آبت را فرو بر و اى آسمان باز گير.
اين كلمه يكبار بيشتر در قرآن نيامده است.
امام علی علیه السلام:
لَا ازْدِجَارَ لِمَنْ لَا إِقْلَاعَ لَه‏
نيست ازدجارى از براى كسى كه نباشد اقلاعى از براى او،
«اقلاع»؛ بمعنى باز ايستادن از چيزيست
و ظاهر اينست كه مراد در اينجا باز ايستادن بطور کلی است و دل كندن از آن و اين كه عزم اين داشته باشد كه هرگز ديگر مرتكب آن نگردد.
دل كندن از اين بينش (طرد نمودن يا منع نمودن يا باز داشتن يا منصرف شدن از  اين بينش) كه انسان بخواهد با معصيت تسكين حال بدهد:
(اقلاع)، (ازدجار)، ( قمع) انصراف از معصیت – اصرار در ولایت (ساره).
زجر:
الزَّجْر: راندن با بانگ و صدا.
گفته مى‏‌شود: زَجَرْتُه فَانْزَجَرَ: راندمش پس رانده شد.
در آيه: (فَإِنَّما هِيَ زَجْرَةٌ واحِدَةٌ)، (يكبار بانگى و راندنى سخت بيش نيست).
سپس واژه- زَجْر- گاهى در مطلق طرد كردن و راندن و گاهى در بانگ و صدا، بكار رفته است.
در آيه: (فَالزَّاجِراتِ زَجْراً) يعنى: فرشتگانى كه ابرها را به سختى برانگيزانند و روان سازند.
در آيه: (ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ) منع و طرد از انجام گناهان در آن اخبار هست.
تمام آيه چنين است: وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مِنَ الْأَنْباءِ ما فِيهِ مُزْدَجَرٌ.
از اخبار گذشتگان حقايقى و چيزهائى بر ايشان آمده است كه توجّه و عبرت به آنها مانع انجام گناهان مى‌‏شود و مايه منع و جلوگيرى در آن اخبار هست.
و در آيه: (وَ ازْدُجِرَ) يعنى: مطرود و دور شد، بكار بردن واژه «زجر» در اين باره براى بانگ و فريادشان بر سر كس است كه گفتند مطرود است مثل اينكه گفته مى‌‏شود:
اعزب و تنحّ و وراك: يعنى دور مشو و برخيز و برگرد.
واژه- و ازدجر- از آيه 9/ قمر است كه سراسر سوره قمر بازگو كننده ستيزه جوئيها و گستاخى نامردمان و نافرمانان نسبت به پيامبران عليه السّلام است مى‏‌گويد:
كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنا وَ قالُوا مَجْنُونٌ وَ ازْدُجِرَ.
يعنى: قوم نوح او را تكذيب كردند و نوح بنده ما را تكذيب نموده‏‌اند،
به او گفتند: مجنون است و مطرود و طرد شده.
[]:
مَعَاشِرَ النَّاسِ حُجُّوا الْبَيْتَ بِكَمَالِ الدِّينِ وَ التَّفَقُّهِ وَ لَا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلَاع‏.
اى گروه مردم! حجّ خانه خدا را با رعايت آداب دينى و شرايط لازمه بجاى آوريد،
و بازگشت از آنجا حتما با توبه خالص و ترك شهوات و تمايلات مادّى همراه باشد.
با نور، تمناهاتو قلع و قمع کن! وَ لَا تَنْصَرِفُوا عَنِ الْمَشَاهِدِ إِلَّا بِتَوْبَةٍ وَ إِقْلَاع‏!
[]:
 قال بعض الحكماء:
ينبغي للعاقل إذا تاب تاب بعشرة أشياء:
استغفار باللسان، و ندم بالقلب، و إقلاع بالبدن، و العزم أن لا يعود،
و حبّ الاخرة، و بغض الدّنيا، و قلّة الاكل، و قلّة الشرب، و قلّة الكلام، و قلّة النوم.
[]:
وَ قَالَ
إِذَا أَذْنَبَ الْعَبْدُ كَانَ نُقْطَةً سَوْدَاءَ عَلَى قَلْبِهِ
فَإِنْ هُوَ تَابَ وَ أَقْلَعَ وَ اسْتَغْفَرَ صَفَا قَلْبُهُ مِنْهَا
وَ إِنْ هُوَ لَمْ يَتُبْ وَ لَمْ يَسْتَغْفِرْ كَانَ الذَّنْبُ عَلَى الذَّنْبِ وَ السَّوَادُ عَلَى السَّوَادِ
حَتَّى يَغْمُرَ الْقَلْبَ فَيَمُوتَ بِكَثْرَةِ غِطَاءِ الذُّنُوبِ عَلَيْهِ
وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى
بَلْ رانَ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ يَعْنِي الْغِطَاءَ.
و فرمود:
هنگامى كه بنده گناه كند نقطه سياهى بر قلب او پيدا مى‌‏شود،
پس اگر توبه كرد و از گناه باز ايستاد و از خدا طلب آمرزش نمود قلب او از آن نقطه سياه صفا پيدا مى‏‌كند.
و اگر توبه نكرد و استغفار ننمود گناه بر گناه واقع مى‌‏گردد و سياهى بر سياهى مى‌‏نشيند تا اينكه قلب او را مى‏‌پوشاند.
پس قلب او در اثر زيادى گناه مى‌‏ميرد و پرده گناه آن را فرو مى‌‏گيرد.
و اين است معناى گفته خداى متعال كه مى‌‏فرمايد:
نه چنين است بلكه انجام گناهان قلبهاى آنان را پوشانيده و چركين و زنگ‏‌آلود كرده است.
وَ الْعَاقِلُ يَحْسَبُ نَفْسَهُ قَدْ مَاتَ وَ يَسْأَلُ اللَّهَ الرَّجْعَةَ لِيَتُوبَ وَ يُقْلِعَ وَ يُصْلِحَ
فَأَجَابَهُ اللَّهُ فَيَجِدُّ وَ يَجْتَهِد.
و انسان عاقل چنين فرض و حساب مى‌‏كند كه مرده است و از خدا سؤال بازگشت به دنيا را مى‌‏نمايد تا توبه كند و از گناه باز ايستد و خود را اصلاح كند، و خداى متعال او را اجابت فرموده، پس در زندگى تازه خود جدّيت و كوشش نمايد.
[]:
عَنْ يُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ شَكَوْتُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلًا كَانَ يُؤْذِينِي
فَقَالَ ع: ادْعُ عَلَيْهِ؛
قُلْتُ دَعَوْتُ عَلَيْهِ
قَالَ لَيْسَ هَكَذَا
وَ لَكِنِ اقْلَعْ عَنِ الذُّنُوبِ وَ صُمْ وَ صَلِّ وَ تَصَدَّقْ
[دل کندن از معصیت: «اقْلَعْ عَنِ الذُّنُوبِ»]
فَإِذَا كَانَ آخِرُ اللَّيْلِ فَأَسْبِغِ الْوُضُوءَ ثُمَّ قُمْ فَصَلِّ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ قُلْ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ
اللَّهُمَّ إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ قَدْ آذَانِي
اللَّهُمَّ أَسْقِمْ بَدَنَهُ وَ اقْطَعْ أَثَرَهُ وَ انْقُصْ أَجَلَهُ وَ عَجِّلْ لَهُ ذَلِكَ فِي عَامِهِ هَذَا
قَالَ فَفَعَلْتُ فَمَا لَبِثَ أَنْ هَلَك‏.
 از يونس بن عمار:
به امام هادى (ع) از مردى كه مرا اذيت مى‏‌كرد شكايت بردم.
فرمود: نفرينش كن،
گفتم نفرين كرده‌‏ام،
فرمود: نه آنچنان كه نفرين كردى
بلكه از گناهان توبه كن و روزه بدار و صدقه بده و در آخر شب وضوء بگير و دو ركعت نماز بخوان بعد به سجده برو و بگو:
(خداوندا فلان كس مرا اذيت ميكند، خداوندا بدنش را بيمار كن، و نسلش را برانداز، و عمرش را كوتاه گردان، و هم در هلاكتش در اين سال تعجيل فرما)،
يونس‏ گويد چنين كردم و بزودى هلاك شد.
[]:
أَبْصَرُ النَّاسِ مَنْ أَبْصَرَ عُيُوبَهُ وَ أَقْلَعَ عَنْ ذُنُوبِه‏.
بيناترين مردم كسى است كه ببيند عيبهاى خود را و باز ايستد از گناهان خود.
[]:
 إذا زنى الرجل خرج منه الإيمان فوق رأسه كالظلة
فإذا أقلع رجع إليه الإيمان
و كل هذا محمول على المجاز و نفي الكمال دون الحقيقة في رفع الإيمان و إبطاله انتهى
الصحيفة السجادية:
 وَ أَعْجَبُ مِنْ ذَلِكَ أَنَاتُكَ عَنِّي،
وَ إِبْطَاؤُكَ عَنْ مُعَاجَلَتِي،
وَ لَيْسَ ذَلِكَ مِنْ كَرَمِي عَلَيْكَ،
بَلْ تَأَنِّياً مِنْكَ لِي،
وَ تَفَضُّلًا مِنْكَ عَلَيَّ لِأَنْ أَرْتَدِعَ عَنْ مَعْصِيَتِكَ الْمُسْخِطَةِ،
وَ أُقْلِعَ عَنْ سَيِّئَاتِيَ الْمُخْلِقَةِ،
وَ لِأَنَّ عَفْوَكَ عَنِّي أَحَبُّ إِلَيْكَ مِنْ عُقُوبَتِي‏.
و شگفت‌تر از آن بردباری‌ات نسبت به من و درنگت از مؤاخذۀ سریع این بنده گنه‌کار است؛
سببش این نیست که من در آستان حضرتت انسانی گران قدرم؛
بلکه علّتش، مدارایت با من و لطف کردن وجود مقدّست بر من است،
برای این‌که از نافرمانی‌ات که سبب خشم توست باز ایستم و وجودم را از عرصه‌گاه گناهانی که فرسوده‌کنندۀ هویت و شخصیت من است درآورم؛
به خاطر این که گذشتت نسبت به من نزد تو، از مجازات کردن من محبوب‌تر است.
امام رضا علیه السلام:
ابن طاووس بإسناده، عن عبد السلام بن صالح الهرويّ قال:
دخلت على أبى الحسن عليّ بن موسى الرضا عليه السّلام في آخر جمعة من شهر شعبان،
فقال لي يا أبا صلت إنّ شعبان قد مضى أكثره، و هذا آخر جمعة فيه، فتدارك فيما بقي تقصيرك فيما مضى منه، و عليك بالإقبال على ما يعنيك و أكثر من الدّعاء و الاستغفار و تلاوة القرآن، و تب إلى اللّه من ذنوبك ليقبل شهر رمضان، إليك و أنت مخلص للّه عزّ و جلّ.
و لا تدعنّ أمانة في عنقك إلّا أدّيتها و في قلبك حقدا على مؤمن إلّا نزعته، و لا ذنبا أنت مرتكبه إلّا أقلعت عنه، و اتّق اللّه و توكل عليه في سرّ أمرك، و علانيتك، و من يتوكل على اللّه فهو حسبه إن اللّه بالغ أمره قد جعل اللّه لكل شي‏ء قدرا و أكثر من أن تقول في ما بقي من هذا الشّهر:
«اللّهمّ إن لم تكن غفرت لنا فيما مضى من شعبان فاغفر لنا فيما بقي منه»
فانّ اللّه تبارك و تعالى يعتق في هذا الشّهر رقابا من النّار لحرمة هذا الشهر.
 عبد السلام بن صالح هروى گويد:
خدمت حضرت رضا (ع) رفتم در هنگامى كه ماه شعبان به آخر رسيده بود، فرمود:
ماه شعبان گذشت و اينك روز جمعه آخر ماه است، و در اين چند روزى كه از ماه باقى مانده تلافى گذشته‏‌ها را بكن و آنچه در نظر دارى انجام بده، و قرآن تلاوت كن، و استغفار نما، و از گناهانى كه مرتكب‏ شده‏‌اى استغفار كن، و با قلب پاكى خود را به ماه رمضان برسان.
اگر امانتى بر گردن دارى اداء كن، اگر از مؤمنى كينه‏‌اى در دل دارى آن كينه را از دل خود بزداى، و اگر گناهى انجام داده‌‏اى از خداوند بخواه از تو درگذرد، اينك بر خداوند توكل داشته باش و از او بترس، هر كس به خداوند در كارها توكل داشته باشد خداوند او را كفايت ميكند و او را به مقصودش ميرساند، و خداوند براى هر چيز اندازه‏‌اى قرار داده است، و در روزهائى كه از اين ماه باقى مانده است بسيار بگو: «اللهم ان لم تكن غفرت لنا فيما مضى من شعبان فاغفر لنا فيما بقى منه»
و خداوند براى احترام اين ماه گروهى را از آتش نجات مى‌‏دهد.