انگیزه:
[نیّت – نوی]
العقل ما عبد به الرّحمن و اكتسب به الجنان.
[عقل، انگیزه عبادت رحمان،
و هوای نفس، انگیزه عبادت شیطان]
[نيت، انگيزه عمل] – [اختیار، لازمه عمل]:
نيّة المؤمن هي الباعثة له على عمل الخير
فَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى.
اگر مراقب قبض و بسط قلبی خود باشیم، در واقع می‌توانیم با کمک این نور علم آل محمد ع، انگیزه برخواسته از عقل یا هوای نفس خود را متوجه شویم و به کمک و توفیق آل محمد ع با ابزار عقل، هوای نفس سرکش را که غالبا سعی در اعمال نظر خود و شیطان می‌نماید را ناکام بگذاریم، ان شاء الله تعالی.
انگیزه عقل از اتباع نور ولایت!
انگیزه هوای نفس از اتباع شیطان و استعمال عیوب نفس!
لَا تَنْظُرْ فِي الْمِرْآةِ وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ لِأَنَّهُ مِنَ الزِّينَةِ
هر عملی که با انگیزه هوای نفس «مِنَ الزِّينَةِ» باشد حرام است،
لذا تمامی اعمال و افکار و اقوال ما باید با انگیزه نور عقل باشد نه با انگیزه حسد و هوای نفس که موجب قبض و تاریکی دل می‌شود و در واقع آل محمد ع از اینکه ما با انگیزه هوای نفس کاری انجام بدهیم ایراد می‌گیرند و با قبض قلبی، سخط و نهی خود را نسبت به آن، به ما اعلام می‌نماید و عاقل به محض اینکه متوجه موضوع شد، باید استغفار نماید و هوای نفسش را سرزنش نماید و عقلش را مراقب و مواظب بر حرکات فتنه‌انگیز هوای نفس بگمارد.
السَّبَبُ الْمُهَيِّجُ!
وَ السَّبَبُ الْمُهَيِّجُ لِلْفَاعِلِ عَلَى فِعْلِهِ
[انگیزه!]
انگيزه، برانگيختن: (سبب، علة، إثارة، ذمّر، حثّ)
[عقل و هوا – جبر و تفویض]:
درست است که هوای نفس (حسد) ما را مجبور به ارتکاب معصیت می‌نماید «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» اما اینجا یک الّا وجود دارد «إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّي»، خداوند حکیم در مقابل این نیرو، به ما ابزاری بنام عقل داده که قادر است توان علمی خود را از کانون لا یزال علم و نور بی‌پایان آل محمد ع به قدر حاجت و غلبه بر هوای نفسش کسب نماید.
لذا اگر کسی معتقد به جبر تنها باشد در واقع قائل به این است که خداوند در ازاء هوای نفس، به او عقل عنایت نفرموده که این خود، اعتقاد باطل آنها را رد می نماید و اگر کسی اعتقاد باطل تفویض را داشته باشد قائل به این است که بدون کسب علم از صاحبان نور قادر است با عقل خود بر هوای نفسش فائق آید که این هم غلط است و هوای نفس با تشویق شیطان، منتظر همین فرصت و اعتقاد سوء است که ما دست خود را از دامان آل محمد ع رها کنیم و شیطان، بقول خودش امان نمی‌دهد و ما را یک لقمه چپش می نماید «لقف»، اعوذ بالله من ذلک.
پس اعتقاد صحیح اینست که ما قادریم امر و نهی ولی خدا را با عقل خود (یعنی قلب خود) درک نماییم و با کمک و راهنمایی این منبع نورانی بر ظلمت خواسته های نادرست هوای نفس خود و شیطان وسوسه‌کننده، فائق آییم.
این اعتقاد که ما این توانایی را داریم و خداوند به ما این توانایی را عنایت فرموده با در نظر گرفتن این پنج شرط قابل قبول است که ما بپذیریم این پنج شرط را خداوند برای ما فراهم نموده که اولین و مهمترین شرط «صِحَّةُ الْعَقْلِ» بیان شده است.
و شرط پنجم انگیزه است!
یعنی عقل با انگیزۀ نورانی، از علم آل محمد ع اقتباس نموده و هوای نفس خویش را مغلوب نموده و ان شاء الله تبدیل به نفس مطمئنه می‌نماید تا فارغ از رنج و اذیت خواسته های هوای نفس خویش به اوامر نورانی ولایت تن دهد و از ثمراتش بهره ببرد.
انگیزه عقل بهره مندی از وعده های اخروی و البته دنیایی حاصل از عمل به نور ولایت است.
«ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار»
لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِيضَ بَلْ أَمْرٌ بَيْنَ أَمْرَيْنِ
… فَمَا ذَا يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص ؟
… صِحَّةُ الْعَقْلِ
[اولین شرط!]
وَ تَخْلِيَةُ السَّرْبِ
وَ الْمُهْلَةُ فِي الْوَقْتِ
وَ الزَّادُ مِنْ قِبَلِ الرَّاحِلَةِ
وَ السَّبَبُ الْمُهَيِّجُ لِلْفَاعِلِ عَلَى فِعْلِهِ
[انگیزه!]
فَهَذِهِ خَمْسَةُ أَشْيَاءَ
فَإِذَا نَقَصَ الْعَبْدُ مِنْهَا خَلَّةً كَانَ الْعَمَلُ عَنْهُ مُطَّرَحاً بِحَسَبِهِ
نیّت = انگیزه
ما جاء بكم؟
به چه انگيزه آمده‏‌ايد؟
أَ تَدْرِي مَا كَانَ سَبَبُ دُخُولِنَا فِي هَذَا الْأَمْرِ وَ مَعْرِفَتِنَا بِهِ؟
… مَا ذَاكَ؟ آن انگيزه چه بوده؟
«وَ ظَنَنْتُ أَنَّ الَّذِي أَخْرَجَ ذَلِكَ مِنْكَ نِيَّةٌ صَالِحَةٌ وَ رَأْيٌ غَيْرُ مَدْخُول‏:
و چنين فهميدم كه انگيزه تو بر اين كار حسن نيت و صفاى سيرت بوده »
یعنی انگیزه تو از این کار فقط عقل بوده «نِيَّةٌ صَالِحَةٌ»،
و هوای نفس در آن دخالتی نداشته است «رَأْيٌ غَيْرُ مَدْخُول».
به‌به چه انگیزه‌ای!
+ «امرت ان اکون اول من اسلم»
قراره خودت با قلبت تمثال نورانی معلمتو ببینی (در ملک و در ملکوت) و تایید کنی،
نه به تقلید از هر کسی دیگر این موضوع مهم رو بخواهی الکی باور کنی!
خودت اول نفر باشی در اینکه قلبت گرایش به نور داره،
نه اینکه از روی گفته دیگران به چیزی خیال کنی رسیدی!
وَ لَا عَمَلَ إِلَّا بِنِيَّة
وَ لَا تَثْبُتُ النِّيَّةُ الصَّادِقَةُ إِلَّا بِالْعَقْلِ
[انگیزه و نیت – عقل و هوا – قبض و بسط] :
نیت باید برخواسته از عقل باشد نه هوای نفس.
نیت برخواسته از عقل موجب روشنایی دل
و نیت برخواسته از هوای نفس موجب تاریکی دل می شود.
وَ عِلَّةُ الْكَذِبِ أَقْبَحُ عَلَّةٍ
و انگيزه دروغ، زشت‏‌ترين انگيزه‏‌ها مى‌‏باشد،
زشت‌ترین انگیزه برای کاری، انگیزه هوای نفس متبع شیطان است و دروغ از این قبیل کارهاست که دروغگو با انگیزه و انتخاب هوای نفسش و به خیال باطلش برای رسیدن به مطلوب و محبوبش اقدام به دروغ گویی می‌کند.
[دعوت کردن به کاری = ایجاد انگیزه کردن]:
شیطان برای اینکه دیگران را به درد خود مبتلا نماید باید برای آنها ایجاد انگیزه برای ارتکاب به این کار و معصیت نماید و چون انگیزه ها در افراد مختلف متفاوت است لذا شیطان هر کسی را با یک انگیزه‌ای گول می‌زند، غالبا با انگیزه نساء و بعضی‌ها را با پول و بعضی با انگیزه حبّ ریاست و …
هر انگیزه‌ای که از هوای نفس برخیزد مطلوب شیطان است
و هرگاه عقل انتخاب‌کننده باشد، چه انگیزه زیباتر و شیرین‌تر از نگاه آل محمد ع که جامع تمام نعمتهای دنیوی و اخروی است.
نور، نور را انتخاب می‌کند که می شود «نور علی نور!»
الْحِرْصُ … دَاعٍ إِلَى التَّقَحُّمِ فِي الذُّنُوبِ
آز … انگيزه افتادن به كام گناهان است،
عیوب هوای نفس ایجاد‌کننده انگیزه هستند!
حسد انگیزه ایجاد می‌کند، حرص، بخل، کبر، … همه انگیزه ایجاد می کنند تا ما را به معصیت بیاندازند.
حسم:
حَسَمَ‏ الدَّاءَ : بيمارى را با دارو [و تکرار آن] از بين بُرد.
فَاحْسِمْ مَادَّةَ أُولَئِكَ بِقَطْعِ أَسْبَابِ تِلْكَ الْأَشْيَاءِ
پس تو ريشه آنان را با قطع انگيزه اين چيزها از پيرامون خود بزن
حسام عاقل کسی است که انگیزه های هوای نفس را بوسیله عقل بُرّان خود که از علم آل محمد ع تغذیه می کند ، قطع می نماید. دست از هوای نفس بریده، بطوریکه منجر به نابودی هوای نفسش گردد و هیچ اثری از دخالت هوای نفسش در اقوال و افکار و اعمالش دیده نشود:
«الْحَسْمُ‏: إزالة أثر الشي‏ء»
لذا نام حسام عاقل فقط زیبنده صاحبان نور است، که پیوسته در حال مبارزه و شمشیر زدن بر پیکر هوای نفسش می باشد و با داغ نهادن پی در پی « حَسَمَ‏ الدَّاءَ » بر پیکر هوای نفس او را نابود و بیماری قلب خود را معالجه می نماید .
پس معلوم می شود که در صاحبان نور انگیزه‌ای قوی برای آموزش نور ولایت برای کسانی که می خواهند با کسب علم از آل محمد ع موجبات غلبه عقل بر هوای نفسشان را فراهم نمایند ، وجود دارد مثل انگیزه مادر، که به نوزاد شیرخوارش می خواهد شیر بدهد.
صاحبان نور به خیر دلالت می کنند و اصل خیر، آل محمد ع می باشند لذا میفهمیم که علوم صاحبان نور ماخوذ از این مصدر نورانی مقدس است.
+ «الدَّالُّ عَلَى الْخَيْرِ كَفَاعِلِهِ»
«انگیزه عاقل از نگاه، عبرت است،
انگیزه عاقل از سکوت، تفکر است،
انگیزه عاقل از کلام، ذکر است.
انگیزه جاهل از نگاه، سهو است،
انگیزه جاهل از سکوت، غفلت است،
انگیزه جاهل از کلام، لغو است.
جُمِعَ الْخَيْرُ كُلُّهُ فِي ثَلَاثِ خِصَالٍ
النَّظَرِ وَ السُّكُوتِ وَ الْكَلَامِ
فَكُلُّ نَظَرٍ لَيْسَ فِيهِ اعْتِبَارٌ فَهُوَ سَهْوٌ
وَ كُلُّ سُكُوتٍ لَيْسَ فِيهِ فِكْرَةٌ فَهُوَ غَفْلَةٌ
وَ كُلُّ كَلَامٍ لَيْسَ فِيهِ ذِكْرٌ فَهُوَ لَغْوٌ
فَطُوبَى لِمَنْ كَانَ نَظَرُهُ عِبْرَةً وَ سُكُوتُهُ فِكْراً وَ كَلَامُهُ ذِكْراً
وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ وَ أَمِنَ النَّاسُ شَرَّهُ».
«الشِّيعَةُ ثَلَاثٌ:
مُحِبٌّ وَادٌّ فَهُوَ مِنَّا
وَ مُتَزَيِّنٌ بِنَا وَ نَحْنُ زَيْنٌ لِمَنْ تَزَيَّنَ بِنَا
وَ مُسْتَأْكِلٌ بِنَا النَّاسَ وَ مَنِ اسْتَأْكَلَ بِنَا افْتَقَرَ.
انگیزه عاقل از رابطۀ قلبی با نور کسب علمی است که به برکت آن بتواند عقلش را بر هوای نفسش غلبه دهد و در تمام شئونات زندگی عاقلانه رفتار نماید و عاقبت به خیر شود.
اما متاسفانه بعضی ها انگیزه های بر خواسته از هوای نفس، علت رابطه آنها با صاحبان نور است (دوست داشتن از روی حسد) و اگر زمانی فرا برسد که برای رسیدن به خواسته های خویش با صاحب نور خود در تعارض قرار بگیرند، به نور خود پشت کرده و برایش پاپوش درست می کنند و به او تهمت میزنند».
«وَ مَا الْمُوجِبَتَانِ؟
[دو انگيزه مثبت سرنوشت ساز]
… تَسْأَلُ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ تَتَعَوَّذُ بِهِ مِنَ النَّارِ».
وَ إِيَّاكَ وَ الْغَضَبَ فَإِنَّهُ طَيْرَةٌ مِنَ الشَّيْطَانِ
از خشم حذر كن، كه آن سبكسرى و انگيزه شيطانى است‏.
غضب کار هوای نفس است و انگیزه شیطانی دارد.
شیطان به عیوب هوای نفس انگیزه می دهد.
داستان تکرای انگیزه اهل حسادت (عایشه) در دشمنی کردن نسبت به علی ع (آل محمد ع):
[کسانی که بر علیه صاحبان نور توطئه کردند، چه انگیزه ای برای این کارشان داشتند؟
« مَا السَّبَبُ الَّذِي دَعَا عَائِشَةَ بِالْمُظَاهَرَةِ عَلَيْكَ » ؟!
آيا در آن انگيزه دينى بود؟ 
آيا چيزى جز ستم و خشم و كينه نسبت به نور، می تواند موجب اين كار بوده باشد ؟
نمونه این قبیل کارها در تاریخ زیاد است.
منجمله کینه و دشمنی عایشه نسبت به علی ع که انگیزه عایشه برای براه انداختن قائله جنگ جمل با کمک ناکثین گردید.]
« مَا حَمَلَكَ عَلَى هَذَا؟
… حَمَلَنِي عَلَيْهَا رَجَاءُ أَنْ أَسْتَوْجِبَ عَلَى اللَّهِ الَّذِي وَعَدَنِي».
عمل به نور ولایت انگیزه بسیار قوی می خواهد که همان یقین و امید به وعده و وعیدهای اخروی است، در واقع همان رویت قبض و بسط نور قلب در همین دنیاست.
[انگیزه معصیت و گناه در مبتلایان به گناه و معتقدین به گناه با هم تفاوت دارد:
(عمد – خطای غیر عمد)]
وَ عَصَيْتُكَ فِي أَشْيَاءَ عَلَى غَيْرِ وَجْهِ مُكَابَرَةٍ وَ لَا مُعَانَدَةٍ وَ لَا اسْتِكْبَارٍ عَنْ عِبَادَتِكَ وَ لَا جُحُودٍ لِرُبُوبِيَّتِكَ
وَ لَكِنِ اتَّبَعْتُ هَوَايَ وَ اسْتَزَلَّنِي الشَّيْطَانُ بَعْدَ الْحُجَّةِ وَ الْبُرْهَانِ.