هر زبانی بجز زبان نور «لغو» است! لا يَسْمَعُونَ فيها لَغْواً إِلاَّ سَلاماً!

«المنطق و الكتابة»
+ «لغو – لعا الطائر»
چقدر این حدیث برای این مبحث ، زیبا و بجا و مهم است.
توحيد المفضل ؛ ص79
اختصاص الإنسان بالمنطق و الكتابة
[اختصاص يافتن آدمى به نطق و نوشتن‏]
تَأَمَّلْ يَا مُفَضَّلُ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ بِهِ عَلَى الْإِنْسَانِ مِنْ هَذَا الْمَنْطِقِ الَّذِي يُعَبِّرُ بِهِ عَمَّا فِي ضَمِيرِهِ وَ مَا يَخْطُرُ بِقَلْبِهِ وَ يُنْتِجُهُ فِكْرُهُ وَ بِهِ يَفْهَمُ عَنْ غَيْرِهِ مَا فِي نَفْسِهِ
اى مفضّل! بنگر كه چگونه خداوند- تقدّست اسماءه- به آدمى نعمت نطق عطا كرد و او مى‌‏تواند با اين نيرو آنچه را كه در نهان و قلب دارد باز گويد و انديشه‏‌اش را بيان نمايد و از درون مردم آگاه شود؟
وَ لَوْ لَا ذَلِكَ كَانَ بِمَنْزِلَةِ الْبَهَائِمِ الْمُهْمَلَةِ الَّتِي لَا تُخْبِرُ عَنْ نَفْسِهَا بِشَيْ‏ءٍ وَ لَا تَفْهَمُ عَنْ مُخْبِرٍ شَيْئاً
اگر اين توان نطق در او نبود، هر آينه به يك حيوان چهارپا مى‏‌ماند كه نتواند ديگران را از درون و انديشه‏‌هاى خود آگاه سازد و نه از ما في الضمير ديگران با خبر شود.
وَ كَذَلِكَ الْكِتَابَةُ الَّتِي بِهَا تُقَيَّدُ أَخْبَارُ الْمَاضِينَ لِلْبَاقِينَ وَ أَخْبَارُ الْبَاقِينَ لِلْآتِينَ
قدرت كتابت و نوشتن نيز اين گونه [با اهميت و] مخصوص انسان است. با نوشتن، اخبار گذشتگان براى حاضران و اخبار حاضران براى آيندگان حفظ و منتقل مى‏‌شود.
وَ بِهَا تُخَلَّدُ الْكُتُبُ فِي الْعُلُومِ وَ الْآدَابِ وَ غَيْرِهَا
با نوشتن، دانشها و علوم و آداب مختلف در قالب نوشته‏‌ها و كتابها جاودان و ماندگار مى‌‏مانند.
وَ بِهَا يَحْفَظُ الْإِنْسَانُ ذِكْرَ مَا يَجْرِي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ غَيْرِهِ مِنَ الْمُعَامَلَاتِ وَ الْحِسَابِ
با نوشتن، حساب و كتاب و روابط بين انسانها در معاملات ثبت مى‏‌شود.
وَ لَوْلَاهُ لَانْقَطَعَ أَخْبَارُ بَعْضِ الْأَزْمِنَةِ عَنْ بَعْضٍ وَ أَخْبَارُ الْغَائِبِينَ عَنْ أَوْطَانِهِمْ وَ دَرَسَتِ الْعُلُومُ وَ ضَاعَتِ الْآدَابُ وَ عَظُمَ مَا يَدْخُلُ عَلَى النَّاسِ مِنَ الْخَلَلِ فِي أُمُورِهِمْ وَ مُعَامَلَاتِهِمْ وَ مَا يَحْتَاجُونَ إِلَى النَّظَرِ فِيهِ مِنْ أَمْرِ دِينِهِمْ وَ مَا رُوِيَ لَهُمْ مِمَّا لَا يَسَعُهُمْ جَهْلُهُ
اگر نوشتن نبود، اخبار و حوادث روزگاران نابود و منقطع مى‌‏گشت، خبرى از غايبان به ميهن‌شان نمى‏رسيد، دانشها مندرس و محو مى‌‏شد، آداب [و فرهنگها] از ميان مى‌‏رفت، در كار، زندگى و معاملات مردم نارسايى و دشوارى پديد مى‏‌آمد، مردم نمى‏‌توانستند كه براى حفظ دين و عمل به شريعت به احكام نوشته شده و روايات نقل شده كه آنها را نمى‏‌دانند بنگرند.
وَ لَعَلَّكَ تَظُنُّ أَنَّهَا مِمَّا يُخْلَصُ إِلَيْهِ بِالْحِيلَةِ وَ الْفِطْنَةِ وَ لَيْسَتْ مِمَّا أُعْطِيَهُ الْإِنْسَانُ مِنْ خَلْقِهِ وَ طِبَاعِهِ
ممكن است پندارت چنين باشد كه اين نيروى نطق [الْكِتَابَةُ : نوشتن] در سرشت و آفرينش انسان نيست بلكه او با كياست و چاره‌‏جويى آن را مى‌‏يابد.
وَ كَذَلِكَ الْكَلَامُ إِنَّمَا هُوَ شَيْ‏ءٌ يَصْطَلِحُ عَلَيْهِ النَّاسُ فَيَجْرِي بَيْنَهُمْ
سخن گفتن نيز اين گونه است. خود مردم اين الفاظ و كلمات را در ميان خود اصطلاح كرده‏‌اند و در ميانشان جارى است؛
وَ لِهَذَا صَارَ يَخْتَلِفُ فِي الْأُمَمِ الْمُخْتَلِفَةِ
از اين رو هر امّتى و ملّتى زبان و كلماتى متفاوت با زبان و كلمات ديگر امتها دارد.
وَ كَذَلِكَ لِكِتَابَةِ الْعَرَبِيِّ وَ السِّرْيَانِيِّ وَ الْعِبْرَانِيِّ وَ الرُّومِيِّ وَ غَيْرِهَا مِنْ سَائِرِ الْكِتَابَةِ الَّتِي هِيَ مُتَفَرِّقَةٌ فِي الْأُمَمِ إِنَّمَا اصْطَلَحُوا عَلَيْهَا كَمَا اصْطَلَحُوا عَلَى الْكَلَامِ
در نتيجه يكى به عربى، ديگرى به سريانى، كسى به عبرى‏ و يكى به رومى و … مى‌‏نويسد. اين لغتها و زبانها در ميان اقوام منتشر است و خود آنان آنها را وضع نموده‏‌اند.
فَيُقَالُ لِمَنِ ادَّعَى ذَلِكَ
در پاسخ پندار اين مدّعى بايد گفته شود:
أَنَّ الْإِنْسَانَ وَ إِنْ كَانَ لَهُ فِي الْأَمْرَيْنِ جَمِيعاً فِعْلٌ أَوْ حِيلَةٌ فَإِنَّ الشَّيْ‏ءَ الَّذِي يَبْلُغُ بِهِ ذَلِكَ الْفِعْلَ وَ الْحِيلَةَ عَطِيَّةٌ وَ هِبَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ فِي خَلْقِهِ
اگر چه انسان، خود با كياست و چاره‏‌جويى به اين دو مى‌‏رسد ولى بايد انديشيد كه ابزار اين امور چيست؟
جز آن است كه خداوند جلّ و علا در آفرينش و طبيعت او ابزار نطق و نوشتن را به وديعت نهاد؟
فَإِنَّهُ لَوْ لَمْ يَكُنْ لَهُ لِسَانٌ مُهَيَّأٌ لِلْكَلَامِ وَ ذِهْنٌ يَهْتَدِي بِهِ لِلْأُمُورِ لَمْ يَكُنْ لِيَتَكَلَّمَ أَبَداً
بى‌‏ترديد اگر زبانى مناسب براى‏ سخنگويى و انديشه و ذهنى براى درك اشيا و معانى نداشت، هيچ گاه قادر به سخن گفتن نبود.
وَ لَوْ لَمْ تَكُنْ لَهُ كَفٌّ مُهَيَّئَةٌ وَ أَصَابِعُ لِلْكِتَابَةِ لَمْ يَكُنْ لِيَكْتُبَ أَبَداً
اگر كف دست و انگشتانى مناسب براى نوشتن نداشت، هيچ گاه توان نوشتن چيزى در او نبود.
وَ اعْتَبِرْ ذَلِكَ مِنَ الْبَهَائِمِ الَّتِي لَا كَلَامَ لَهَا وَ لَا كِتَابَةَ
اين حقيقت را در نگرش و تأمل در حيواناتى درياب كه نه سخن مى‌‏گويند و نه مى‌‏نويسند؛
فَأَصْلُ ذَلِكَ فِطْرَةُ الْبَارِي جَلَّ وَ عَزَّ وَ مَا تَفَضَّلَ بِهِ عَلَى خَلْقِهِ
پس اصل و ريشه اين نعمتهاى سترگ، آفرينش حكيمانه خداى جلّ و علا و تفضل او بر آفريدگان است.
فَمَنْ شَكَرَ أُثِيبَ‏ وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ‏.
آن كه سپاس گويد پاداش مى‏‌گيرد و آن كه كفر و ناسپاسى ورزد بى‌‏ترديد خداى جلّ و علا از همه عالميان بى‏‌نياز است. (سوره نمل، آيه 40)
… اشاره به اینکه عده ای از این موهبت و نعمت و فطرت که تفضل الهی است بر بندگان ، اهل شکر اند و عده ای هم اهل کفر … یعنی عده ای به نور ولایت شاکر می شوند و عده ای هم کافر !!!