الكافي ج‏8 ؛ ص63
خُطْبَةٌ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع‏
خطبه ديگرى از امير المؤمنين عليه السّلام در مدينه‏
( هشدار به امّت آخر الزّمان و ظهور دولت حق )
عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
خَطَبَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع بِالْمَدِينَةِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ ثُمَّ قَالَ
مسعدة بن صدقه از امام صادق عليه السّلام نقل مى‌‏كند كه فرمود:
امير المؤمنين عليه السّلام اين خطبه را در مدينه ايراد كرده است:
خدا را سپاس گزارد و او را ستايش كرد و بر پيامبر و خاندانش درود فرستاد و فرمود:
أَمَّا بَعْدُ
امّا بعد،
فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى‏ لَمْ يَقْصِمْ جَبَّارِي دَهْرٍ إِلَّا مِنْ بَعْدِ تَمْهِيلٍ وَ رَخَاءٍ
وَ لَمْ يَجْبُرْ كَسْرَ عَظْمٍ مِنَ الْأُمَمِ إِلَّا بَعْدَ أَزْلٍ وَ بَلَاءٍ
« الازل: الشدة و الضيق »
همانا خداوند تبارك و تعالى هيچ گاه پشت زورگويان روزگار را نشكسته
مگر پس از آنكه به آنها مهلت و آسايش داده است،
و استخوان شكسته هيچ مردمى را نبسته مگر پس از تنگنا و مشكلات.
أَيُّهَا النَّاسُ
اى مردم!
فِي دُونِ مَا اسْتَقْبَلْتُمْ مِنْ عَطَبٍ وَ اسْتَدْبَرْتُمْ مِنْ خَطْبٍ مُعْتَبَرٌ
در كمتر از آن نابودى كه بدان روى آورديد و مشكلاتى كه پشت سر نهاديد عبرت‏گيرى و پند آموزى بود،
وَ مَا كُلُّ ذِي قَلْبٍ بِلَبِيبٍ
وَ لَا كُلُّ ذِي سَمْعٍ بِسَمِيعٍ
وَ لَا كُلُّ ذِي نَاظِرِ عَيْنٍ بِبَصِيرٍ
نه هر آن كس كه دلى دارد خرد دارد،
و نه هر آن كس كه گوشى دارد شنواست،
و نه هر آن كسى كه چشمى دارد بيناست.
عِبَادَ اللَّهِ
اى بندگان خدا !
أَحْسِنُوا فِيمَا يَعْنِيكُمُ النَّظَرُ فِيهِ
در آنچه براى شما مهمّ و به شما مربوط است نيكو بنگريد و درنگ كنيد
ثُمَّ انْظُرُوا إِلَى عَرَصَاتِ مَنْ قَدْ أَقَادَهُ اللَّهُ بِعِلْمِهِ كَانُوا عَلَى سُنَّةٍ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ أَهْلَ‏ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ وَ زُرُوعٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ‏
+ [سورة الدخان (44): الآيات 22 الى 29]
و سپس به ميدان زندگى كسانى كه خداوند با علم خود آنها را كشانيد و برد بنگريد؛ آنان كه به شيوه خاندان فرعون مى‏‌زيستند و باغها كاشتند و چشمه‏‌ها و كشتزارها و مقام‏ها انباشتند. [شیوه زندگی]
ثُمَّ انْظُرُوا بِمَا خَتَمَ اللَّهُ لَهُمْ بَعْدَ النَّضْرَةِ وَ السُّرُورِ وَ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ
و آنگاه بنگريد كه خداوند وضع آنها را پس از آن همه خرّمى و شادى و امر و نهى، چگونه به پايان برده.
وَ لِمَنْ صَبَرَ مِنْكُمُ الْعَاقِبَةُ فِي الْجِنَانِ وَ اللَّهِ مُخَلَّدُونَ‏ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ
هر كس از شما شكيبايى در پيش گيرد، سرانجام در بهشت جاى خود گرفت، و بخدا سوگند كه در بهشت جاودان خواهيد بود، سرانجام امور از آن خداست.
فَيَا عَجَباً وَ مَا لِي لَا أَعْجَبُ مِنْ خَطَإِ هَذِهِ الْفِرَقِ عَلَى اخْتِلَافِ حُجَجِهَا فِي دِينِهَا
من در شگفتم، و چرا در شگفت نشوم از خطاى اين گروههاى پراكنده، با اختلاف دلايل‏شان در دين؛
لَا يَقْتَصُّونَ أَثَرَ نَبِيٍّ وَ لَا يَقْتَدُونَ بِعَمَلِ وَصِيٍّ وَ لَا يُؤْمِنُونَ بِغَيْبٍ وَ لَا يَعْفُونَ عَنْ عَيْبٍ
آنهايى كه راه پيامبر را نمى‏‌پويند و به عمل وصى اقتدا نمى‌‏كنند و به غيب ايمان نمى‌‏آورند و از هيچ عيبى چشم نمى‌‏پوشند.
الْمَعْرُوفُ فِيهِمْ مَا عَرَفُوا وَ الْمُنْكَرُ عِنْدَهُمْ مَا أَنْكَرُوا
همان را خوب مى‏‌دانند كه در ميانشان به خوبى ياد مى‏‌شود،
و همان را زشت مى‏‌شمارند كه خودشان زشت و ناروا مى‌‏دانند.
وَ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ إِمَامُ نَفْسِهِ
هر كه امام و پيشواى خود است،
آخِذٌ مِنْهَا فِيمَا يَرَى بِعُرًى وَثِيقَاتٍ وَ أَسْبَابٍ مُحْكَمَاتٍ
و در هر آنچه از ناحق رواج دارد، و به نظر خود درست مى‌‏دانند عمل مى‌‏كنند
و بدان چنگ زده‏‌اند و اسباب آن را محكم ساخته و استوار پنداشته،
فَلَا يَزَالُونَ بِجَوْرٍ وَ لَنْ يَزْدَادُوا إِلَّا خَطَأً
پيوسته بر خلاف حق مى‌‏روند، و جز خطاكارى نمى‌‏افزايند.
لَا يَنَالُونَ تَقَرُّباً وَ لَنْ يَزْدَادُوا إِلَّا بُعْداً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
به نزديكى خدا نمى‌‏رسند و جز دورى از خدا را برنمى‌‏گزينند.
أُنْسُ بَعْضِهِمْ بِبَعْضٍ وَ تَصْدِيقُ بَعْضِهِمْ لِبَعْضٍ
كُلُّ ذَلِكَ وَحْشَةً مِمَّا وَرَّثَ النَّبِيُّ الْأُمِّيُّ ص
وَ نُفُوراً مِمَّا أَدَّى إِلَيْهِمْ مِنْ أَخْبَارِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ
[انس برخاسته از وحشت !!!] :
انسى كه با يك ديگر مى‌‏يابند و تصديقشان نسبت به يك ديگر، همه برخاسته از وحشتى است كه از ميراث پيامبر امّى دارند. و نيز سبب نفرت آنان اخبار آفريننده آسمانها و زمين است كه به ايشان رسيده.
أَهْلُ حَسَرَاتٍ وَ كُهُوفُ شُبُهَاتٍ
وَ أَهْلُ عَشَوَاتٍ وَ ضَلَالَةٍ وَ رِيبَةٍ
اين مردم افسوس‏ها در پى دارند و غارهايى هستند آكنده از تيرگى‌‏هاى شبهه،
در تارى و گمراهى و ترديد آشيانه كردند.
مَنْ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ وَ رَأْيِهِ فَهُوَ مَأْمُونٌ عِنْدَ مَنْ يَجْهَلُهُ غَيْرُ الْمُتَّهَمِ عِنْدَ مَنْ لَا يَعْرِفُهُ
كسى را كه خدا او را به خود و نظر كوتاهش وانهد، و از راه حق به يك سويش افكند نزد كسى كه او را درك نكند مورد اعتماد است، و نزد كسى كه او را نشناسد متّهم نيست.
فَمَا أَشْبَهَ هَؤُلَاءِ بِأَنْعَامٍ قَدْ غَابَ عَنْهَا رِعَاؤُهَا
اين پيروان كور و نادان تا چه حدّ به رمه‌‏هاى بى‌‏چوپان شباهت دارند.
وَ وَا أَسَفَى مِنْ فَعَلَاتِ شِيعَتِي مِنْ بَعْدِ قُرْبِ مَوَدَّتِهَا الْيَوْمَ
افسوس و دريغ از كارهاى ناشايستى كه شيعيان من به زودى خواهند كرد
كَيْفَ يَسْتَذِلُّ بَعْدِي بَعْضُهَا بَعْضاً
و چگونه يك ديگر را ذليل خواهند كرد،
وَ كَيْفَ يَقْتُلُ بَعْضُهَا بَعْضاً
و چگونه به كشتار هم دست خواهند يازند،
الْمُتَشَتِّتَةِ غَداً عَنِ الْأَصْلِ النَّازِلَةِ بِالْفَرْعِ
+ «شتت»
فرداست كه از ريشه دور افتند و به شاخه بچسبند
الْمُؤَمِّلَةِ الْفَتْحَ مِنْ غَيْرِ جِهَتِهِ
و پيروزى را از غير راه آن بطلبند.
كُلُّ حِزْبٍ مِنْهُمْ آخِذٌ مِنْهُ بِغُصْنٍ
هر گروهى از آنها به شاخه‏‌اى بچسبد
أَيْنَمَا مَالَ الْغُصْنُ مَالَ مَعَهُ
و در برابر هر بادى كه بوزد با آن از اين سو به آن سو مى‏‌روند،
مَعَ أَنَّ اللَّهَ وَ لَهُ الْحَمْدُ سَيَجْمَعُ هَؤُلَاءِ لِشَرِّ يَوْمٍ لِبَنِي أُمَيَّةَ
با اينكه خداوند به زودى اين مردم گمراه را، براى بدترين روز گرفتارى بنى اميّه گرد هم جمع مى‌‏كند،
كَمَا يَجْمَعُ‏ قَزَعَ الْخَرِيفِ‏ يُؤَلِّفُ اللَّهُ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَجْعَلُهُمْ رُكَاماً كَرُكَامِ السَّحَابِ‏
چنان كه خداوند در فصل پاييز ميان پاره‏‌هاى ابر الفت مى‌‏افكند و چونان ابر متراكمى به هم پيوندشان مى‌‏دهد،
ثُمَّ يَفْتَحُ لَهُمْ أَبْوَاباً يَسِيلُونَ مِنْ مُسْتَثَارِهِمْ‏ كَسَيْلِ الْجَنَّتَيْنِ سَيْلَ الْعَرِمِ حَيْثُ بَعَثَ عَلَيْهِ قَارَةً فَلَمْ يَثْبُتْ عَلَيْهِ أَكَمَةٌ وَ لَمْ يَرُدَّ سَنَنَهُ رَصُّ طَوْدٍ
سپس درها را به روى آنها مى‌‏گشايد و از خيزگاه سيل‌وار سرازير مى‌‏شوند، چونان سيل ويران كن باغهاى يمن، كه سيل عرم بود و يك دسته موش براى ويران كردن آن سدّ برانگيخته شدند، و از آن تپّه‏‌اى هم بر جاى نماند و كوه در هم پكيده، راه را بر آن نبست.
يُذَعْذِعُهُمُ اللَّهُ فِي بُطُونِ أَوْدِيَةٍ ثُمَّ يَسْلُكُهُمْ‏ يَنابِيعَ فِي الْأَرْضِ‏ يَأْخُذُ بِهِمْ مِنْ قَوْمٍ حُقُوقَ قَوْمٍ
خداوند آنان را در دل دشتها پراكنده ساخت، و همچون چشمه‌‏سارهايى بر روى زمين جارى كرد و آشكارشان نمود، و با آنها حقوق مردمى را از ديگران باز مى‌‏ستاند،
وَ يُمَكِّنُ بِهِمْ قَوْماً فِي دِيَارِ قَوْمٍ تَشْرِيداً لِبَنِي أُمَيَّةَ وَ لِكَيْلَا يَغْتَصِبُوا مَا غَصَبُوا
و مردمى را براى آواره كردن بنى اميّه در سرزمين ديگران اسكان مى‌‏دهد، و براى اينكه بر آنچه غصب كرده‏‌اند مسلّط شوند
يُضَعْضِعُ اللَّهُ بِهِمْ رُكْناً وَ يَنْقُضُ بِهِمْ طَيَّ الْجَنَادِلِ مِنْ إِرَمَ وَ يَمْلَأُ مِنْهُمْ بُطْنَانَ الزَّيْتُونِ
خداوند به وسيله آنها ركنى را لرزان مى‌‏سازد و آنها را زير سنگهاى ارم و بلاد شام، درهم مى‏‌شكند و بلاد خرم زيتون را از آنها مى‌‏ستاند
فَوَ الَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ لَيَكُونَنَّ ذَلِكَ
و سوگند به آنكه دانه را مى‌‏شكافد و گياه را مى‌‏روياند و حيوان را مى‌‏آفريند و انسان و حيوان را برمى‏‌آورد، هر آينه اينكه گفتم خواهد بود،
وَ كَأَنِّي‏ أَسْمَعُ صَهِيلَ خَيْلِهِمْ وَ طَمْطَمَةَ رِجَالِهِمْ
از آن روست كه گويى من اينك شيهه اسبان و چكاچك شمشيرها را به گوش مى‏‌شنوم.
وَ ايْمُ اللَّهِ لَيَذُوبَنَّ مَا فِي أَيْدِيهِمْ بَعْدَ الْعُلُوِّ وَ التَّمْكِينِ فِي الْبِلَادِ كَمَا تَذُوبُ الْأَلْيَةُ عَلَى النَّارِ
بخدا سوگند هر آنچه در دست آنهاست پس از آنكه در بلاد برترى و تسلّط يافتند آب شود چنان كه دنبه، روى آتش،
مَنْ مَاتَ مِنْهُمْ مَاتَ ضَالًّا
و هر كس از آنها بميرد گمراه مرده است،
وَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يُفْضِي مِنْهُمْ مَنْ دَرَجَ
و كار هر كه از آنها برود، به آستان خداوند عزّ و جل مى‌‏كشد
وَ يَتُوبُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى مَنْ تَابَ
و خداوند سبحان توبه هر كه را خواهد پذيرد،
وَ لَعَلَّ اللَّهَ يَجْمَعُ شِيعَتِي بَعْدَ التَّشَتُّتِ لِشَرِّ يَوْمٍ لِهَؤُلَاءِ
و اميد مى‏‌رود خداوند شيعيان مرا پس از پراكندگى گرد آورد براى بدترين روزى كه در پيش دارند.
وَ لَيْسَ لِأَحَدٍ عَلَى اللَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ الْخِيَرَةُ
هيچ كس نسبت به خداوند سبحان اختيارى ندارد
بَلْ لِلَّهِ الْخِيَرَةُ وَ الْأَمْرُ جَمِيعاً
و اختيار هر امرى از آن خداست.
أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ الْمُنْتَحِلِينَ لِلْإِمَامَةِ مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا كَثِيرٌ
اى مردم! كسانى كه خود را به ناحق به امامت منتسب مى‏‌كنند فراوانند،
وَ لَوْ لَمْ تَتَخَاذَلُوا عَنْ مُرِّ الْحَقِّ وَ لَمْ تَهِنُوا عَنْ تَوْهِينِ الْبَاطِلِ
و اگر شما در باره حقّ تلخ يك ديگر را به خوارى نكشانيد و در تحقير باطل، سستى نكنيد
لَمْ يَتَشَجَّعْ عَلَيْكُمْ مَنْ لَيْسَ مِثْلَكُمْ وَ لَمْ يَقْوَ مَنْ قَوِيَ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى هَضْمِ الطَّاعَةِ وَ إِزْوَائِهَا عَنْ أَهْلِهَا
كسى كه همچون شما نيست بر شما جسارت نمى‌‏يابد و نيرومندى بر شما سيطره نمى‌‏يابد و اطاعت‏ از امام زير پا نهاده نمى‌‏شود و كسى از آن شانه خالى نمى‏‌كند،
لَكِنْ تِهْتُمْ كَمَا تَاهَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ عَلَى عَهْدِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع
ولى شما سرگردان شديد چنان كه بنى اسرائيل در دوران موسى عليه السّلام،
وَ لَعَمْرِي لَيُضَاعَفَنَّ عَلَيْكُمُ التِّيهُ مِنْ بَعْدِي أَضْعَافَ مَا تَاهَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ
و بجان خودم سوگند، سردرگمى شما پس از من افزون شود و چند برابر سرگردانى بنى اسرائيل گردد.
وَ لَعَمْرِي أَنْ لَوْ قَدِ اسْتَكْمَلْتُمْ مِنْ بَعْدِي مُدَّةَ سُلْطَانِ بَنِي أُمَيَّةَ
بجان خودم اگر شما دوران سلطنت بنى اميّه را پس از من به سر بريد،
لَقَدِ اجْتَمَعْتُمْ عَلَى السُّلْطَانِ الدَّاعِي إِلَى الضَّلَالَةِ
باز هم پيرامون سلطانى را خواهيد گرفت كه به گمراهى مى‌‏خواند
وَ أَحْيَيْتُمُ الْبَاطِلَ وَ خَلَّفْتُمُ الْحَقَّ وَرَاءَ ظُهُورِكُمْ
و باز هم باطل را زنده مى‌‏كنيد، و حق را پشت سر مى‏‌نهيد
وَ قَطَعْتُمُ الْأَدْنَى مِنْ أَهْلِ بَدْرٍ وَ وَصَلْتُمُ الْأَبْعَدَ مِنْ أَبْنَاءِ الْحَرْبِ لِرَسُولِ اللَّهِ ص
و از نزديكترين مردان بدر، پيوند خود مى‌‏گسليد، و به كسانى مى‏‌پيونديد كه در جنگ‏ها دورترين افراد از پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم بودند.
وَ لَعَمْرِي أَنْ لَوْ قَدْ ذَابَ مَا فِي أَيْدِيهِمْ
بجان خودم سوگند، اگر آنچه در دست آنهاست آب شود و از ميان برود
لَدَنَا التَّمْحِيصُ لِلْجَزَاءِ وَ قَرُبَ الْوَعْدُ وَ انْقَضَتِ الْمُدَّةُ
امتحان و مجازات نزديك شود و وعده فرج نزديك گردد، و مدّت عمر دولت باطل به سر آيد
وَ بَدَا لَكُمُ النَّجْمُ ذُو الذَّنَبِ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ
و ستاره دنباله دارى بر شما پديد آيد از سوى مشرق،
وَ لَاحَ لَكُمُ الْقَمَرُ الْمُنِيرُ
و ماه تابان براى شما هويدا گردد،
فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَرَاجِعُوا التَّوْبَةَ
و چون اين امر پديد آيد شما به توبه باز گرديد.
وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِنِ اتَّبَعْتُمْ طَالِعَ الْمَشْرِقِ سَلَكَ بِكُمْ مَنَاهِجَ الرَّسُولِ ص
بدانيد كه اگر پيرو طالع شرق شويد، شما را به راه روشن پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم ره نمايد
فَتَدَاوَيْتُمْ مِنَ الْعَمَى وَ الصَّمَمِ وَ الْبَكَمِ
و بدين ترتيب از نادانى و كورى و كرى و گنگى بهبود يابيد،
وَ كُفِيتُمْ مَئُونَةَ الطَّلَبِ وَ التَّعَسُّفِ
و از رنج طلب و زور گفتن و زور كشيدن رها شويد
وَ نَبَذْتُمُ الثِّقْلَ الْفَادِحَ‏ عَنِ الْأَعْنَاقِ
و بار سنگين و كمر شكن را از گردن خود به دور اندازيد،
وَ لَا يُبَعِّدُ اللَّهُ إِلَّا مَنْ أَبَى وَ ظَلَمَ وَ اعْتَسَفَ وَ أَخَذَ مَا لَيْسَ لَهُ وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ‏.
و خدا دور نسازد از رحمت خود مگر كسى را كه تمرّد كند و ستم ورزد و زور گويد و زور كشد و آنچه را حق ندارد بگيرد، و اين چنان است كه خداوند مى‌‏فرمايد:
وَ سَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ.